Η σκέψη ότι μπορεί να κάνετε κάτι στραβά μοιάζει τόσο τρομακτική που καταβάλλετε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να γίνουν όλα «όπως πρέπει» και να μην εκτεθείτε. Στην προσπάθειά σας να έχετε την καλύτερη δυνατή απόδοση, βιώνετε υψηλά επίπεδα άγχους ενώ αποθαρρύνεστε και κατηγορείτε τον εαυτό σας που υλοποιήσατε με μεγάλη δυσκολία τους στόχους που είχατε θέσει.
Εκείνη τη στιγμή, σίγουρα οι άλλοι θα σας φαίνονται καλύτεροι, ικανότεροι, εξυπνότεροι, πιο ευέλικτοι, κτλ., κτλ. Μήπως, όμως, έχετε απλώς βάλει πολύ ψηλά τον πήχη για τον εαυτό σας;
Συνήθως οι άνθρωποι που θέλουν να επιτύχουν το «τέλειο» απαιτούν από τον εαυτό τους υπερβολικά και απολύτως μη ρεαλιστικά επίπεδα απόδοσης («Πρέπει να γράψω οπωσδήποτε 10 στο διαγώνισμα και τίποτε λιγότερο!»).
Το πράττουν, μάλιστα, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις που εμφανέστατα αντιμετωπίζουν κατά την προσπάθειά τους (άγχος, σωματική κόπωση, έλλειψη χρόνου, αϋπνία, αναβλητικότητα, κατάθλιψη, αναβολή ευχάριστων δραστηριοτήτων κλπ.), ενώ δεν χάνουν ούτε μισή ευκαιρία να αυτοχαρακτηριστούν με βάση το πόσο ικανοποιητικά θεωρούν ότι φτάνουν το πολυπόθητο, «ιδανικό και πρέπον» επίπεδο απόδοσης τους.
Ως εκ τούτου, κάθε φορά που δεν επιτυγχάνουν έναν στόχο η αυτοκριτική τούς οδηγεί είτε στο να καταβάλλουν επιπλέον προσπάθεια είτε στο να αγχωθούν από τον όγκο των «υποχρεώσεων» και να τις αναβάλλουν.
Αν λοιπόν ο πήχης μπαίνει πολύ ψηλά για σας, παρακάτω ίσως βρείτε μερικές στρατηγικές που θα διευκολύνουν την καθημερινότητά σας.
1. Αναγνωρίστε αν η τελειοθηρία σας είναι λειτουργική ή δυσλειτουργική
Έχετε κατά νου ότι η τελειοθηρία σας είναι λειτουργική όταν:
• Δεν ταυτίζετε τις υψηλές προσδοκίες και τα επιτεύγματα με τη διαρκή απαίτηση και την ακατάπαυστη προσπάθεια.
• Θεωρείτε ότι τα λάθη είναι αναπόφευκτα για όλους τους ανθρώπους κι επομένως ενώ κάνετε λάθη δεν είστε τα λάθη σας.
• Διατηρείτε μια ευρύτερη εικόνα για τον εαυτό σας αναγνωρίζοντας και λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά σας.
και δυσλειτουργική όταν:
• Πιέζετε τόσο τον εαυτό σας με αποτέλεσμα να αγχώνεστε και να μην πετυχαίνετε τους στόχους σας.
• Ασκείτε έντονη αυτοκριτική αγνοώντας τις θετικές πλευρές σας κάθε φορά που δεν καταφέρνετε κάτι με τον τρόπο ακριβώς που θα θέλατε.
• Αισθάνεστε αποτυχημένοι, γίνεστε αναβλητικοί, μετανιώνετε για πράγματα που δεν κατορθώσατε, ανησυχείτε υπερβολικά για το τι θα συμβεί και θλίβεστε.
2. Τροποποιείστε τις τελειοθηρικές σας σκέψεις
Συνήθως όσοι διατηρούν τελειοθηρικές πεποιθήσεις γίνονται πολύ επικριτικοί με τον εαυτό τους και τους άλλους. Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να ξεπεράσει κανείς τη δυσλειτουργική τελειοθηρία είναι να αντικαταστήσει τις απαιτητικές σκέψεις με άλλες πιο ρεαλιστικές και εποικοδομητικές. Επαναλάβετε τις νέες σας εποικοδομητικές σκέψεις ακόμη κι αν αρχικά δεν τις πολυπιστεύετε. Με την πάροδο του χρόνου θα δείτε ότι αρχίζετε να υιοθετείτε πιο ισορροπημένες αντιλήψεις για το πώς γίνονται τα πράγματα.
Μερικά παραδείγματα ρεαλιστικών σκέψεων:
«Κανείς δεν είναι τέλειος!»
«Επειδή έκανα ένα λάθος δεν σημαίνει ότι είμαι χαζός ή αποτυχημένος. Το μόνο που σημαίνει είναι ότι είμαι άνθρωπος. Όλοι οι άνθρωποι κάνουν λάθη!»
«Δεν είναι απαραίτητο να είμαι ευχάριστος στους άλλους συνέχεια. Όλοι έχουν τις καλές και τις κακές τους μέρες. Άλλωστε μήπως είναι οι άλλοι συνέχεια ευχάριστοι σ’ εμένα;»
3. Διατηρείστε μια σφαιρική εικόνα της κατάστασης
Συνήθως όσοι άνθρωποι ταλαιπωρούνται από την τελειοθηρία τους περνούν αρκετό χρόνο ανησυχώντας για δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες («Σε τι γραμματοσειρά να γράψω αυτό το e-mail;»).
Μια χρήσιμη στρατηγική προκειμένου να ανησυχείτε λιγότερο για τις λεπτομέρειες είναι να αναρωτηθείτε τα εξής:
• Ποιο είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί;
• Ακόμη κι αν συμβεί το χειρότερο που μπορώ να φανταστώ είμαι σε θέση να το διαχειριστώ;
• Αυτό με το οποίο ασχολούμαι θα είναι σημαντικό και αύριο; Την άλλη βδομάδα; Τον επόμενο χρόνο;
4. Τροποποιείστε τις τελειοθηρικές συμπεριφορές
Όταν θέλετε να κάνετε κάτι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, κατά βάθος φοβάστε μήπως κάνετε λάθος και φανείτε ατελής κι εκτεθειμένος (φοβάστε μήπως σας «μαλώσουν», σας «υποτιμήσουν», κτλ.). Το να αντιμετωπίζει κανείς σταδιακά και βήμα βήμα τους φόβους του είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να τους υπερνικήσει.
Για παράδειγμα, αν κάποιος φοβάται τους σκύλους ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει τον φόβο είναι να αρχίσει να βρίσκεται σταδιακά κοντά σε σκύλους προκειμένου να δει ότι δεν είναι τόσο τρομακτικοί ή επικίνδυνοι, όπως αρχικά πίστευε.
Δεν χρειάζεται να πάει κατευθείαν στον πρώτο σκύλο που θα βρεθεί μπροστά του και να τον χαϊδέψει σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Αντίστοιχα, προκειμένου να ξεπεράσετε το φόβο του λάθους που θα αποκαλύψει την «ανεπάρκειά» σας, θα χρειαστεί να αρχίσετε να κάνετε «συστηματικά» κάποια «σκόπιμα» λάθη.
Για παράδειγμα:
• Φορέστε μια μπλούζα ακόμη κι αν έχει έναν μικρολεκέ.
• Αφήστε να μεσολαβήσει λίγη ώρα άβολης σιωπής όταν έχετε βγει μ’ έναν φίλο σας.
• Καλέστε κάποιον στο σπίτι σας χωρίς να συγυρίσετε πολύ.
5. Αντικρούστε την απαιτητική φωνή μέσα σας.
Πίσω από την τελειοθηρία σας κρύβονται βαθύτεροι φόβοι σας και ανάγκες, όπως για παράδειγμα ο φόβος της απόρριψης από τους άλλους ή η ανάγκη για συνεχή αποδοχή. Ανατρέξτε στην παιδική σας ηλικία και σκεφτείτε τις πιθανές πηγές προέλευσης της τελειοθηρίας σας.
Αναρωτηθείτε λοιπόν τα εξής:
• Πώς καταλήξατε να πιστεύετε ότι πάντα πρέπει να τα καταφέρνετε τέλεια;
• Μήπως οι γονείς σας σας έκαναν να πιστέψετε – ίσως ασυνείδητα- ότι έχετε πολλές υποχρεώσεις, ότι πρέπει να τα φέρνετε όλα εις πέρας, ότι πρέπει να προσπαθείτε συνέχεια κι ότι για να κάνετε κάτι που σας είναι απλώς ευχάριστο πρέπει πρώτα να έχουν εκπληρωθεί τα παραπάνω;
• Έχει πάντα νόημα στο παρόν, να αισθάνεστε με τον ίδιο τρόπο που αισθανόσασταν στην παιδική σας ηλικία;
Στη συνέχεια…
διαχωρίστε την τελειοθηρική πλευρά σας από την υπόλοιπη προσωπικότητα σας και δώστε της ένα όνομα. Θυμηθείτε ένα λάθος που κάνατε πρόσφατα και αφήστε την τελειοθηρική σας πλευρά να εκτονωθεί («Είσαι πολύ δειλός που δεν κατάφερες να αρθρώσεις λέξη μπροστά στον διευθυντή ενώ ήθελες να διεκδικήσεις περισσότερες αρμοδιότητες και καλύτερες συνθήκες εργασίας»).
Σας ακούγεται οικεία αυτή η φωνή; Μήπως μοιάζει με τη φωνή της απαιτητικής μητέρας σας, του διευθυντή σας, του πρώην συζύγου σας, ενός συμμαθητή σας; Μπορείτε ακόμη και να τη ζωγραφίσετε και να τη βάλετε σ’ ένα εμφανές σημείο για να τη βλέπετε και να συνομιλείτε μαζί της. Θα δείτε ότι εξωτερικεύοντας την απαιτητική σας πλευρά και απορρίπτοντάς την όταν χρειάζεται το άγχος σας θα μειώνεται σημαντικά.
Τέλος, να θυμάστε ότι η ψυχική ισορροπία επιτυγχάνεται όταν οι ατέλειές μας παύουν να μας προκαλούν άγχος.
Το άρθρο υπογράφει ο Βασίλης Καραβασίλης είναι Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπευτής (MSc) & Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus
*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό του Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr
Στοιχεία επικοινωνίας:
διευθ.: Βασιλίσσης Σοφίας 54, Ιλίσια (Στάση Μετρό: Μέγαρο Μουσικής)
(*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό του Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr)
Τι είναι η γενειοπλαστική;
Η σχολική τσάντα προκαλεί σκολίωση;
