Έχω πολλές απαιτήσεις από τον εαυτό μου και…

Μήπως κάποια από τις παρακάτω σκέψεις σάς φαίνεται οικεία; Κάνω ξανά και ξανά τα ίδια λάθη. Το φταίξιμο είναι όλο δικό μου. Δεν κάνω τίποτε σωστό. Οι άλλοι είναι πιο έξυπνοι, πιο ενδιαφέροντες, πιο ελκυστικοί, πιο…, πιο…, πιο. Κατά βάθος, το ξέρω ότι είμαι μια αποτυχία. Θα έπρεπε να τα καταφέρνω καλύτερα.

Αν νιώθετε ότι οι συγκεκριμένες σκέψεις σας αντιπροσωπεύουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό δεν είστε μόνοι σας. Πάρα πολλοί άνθρωποι διεξάγουν μια διαρκή μάχη με την αυτό-αμφισβήτηση και την ανηλεή αυτοκριτική.

Η φωνή που ακούτε μέσα σας, συνήθως λέει πράγματα όπως: «Πάλι δεν έκανες καλή δουλειά!», «Θα πάνε όλα στραβά!», «Πάλι εκτέθηκες!». Εσείς από τη μεριά σας στεναχωριέστε, θυμώνετε με τον εαυτό σας, φέρνετε στο νου μόνο μνήμες από το παρελθόν που ενισχύουν και επιβεβαιώνουν τους φόβους σας. Τελικά πείθεστε ότι το μέλλον θα εξελιχθεί με τον ίδιο γνωστό τρόπο και πως τίποτε δεν μπορεί να το αλλάξει.

Η αλήθεια είναι ότι μια υγιής δόση αυτοκριτικής μπορεί να είναι εποικοδομητική όταν χρειάζεται να κινητοποιηθούμε προκειμένου να πετύχουμε μια θετική αλλαγή στη ζωή μας.

Για παράδειγμα:

«Δεν τα πήγα καλά στις εξετάσεις/στη δουλειά. Θα έπρεπε να είχα προετοιμαστεί καλύτερα. Δεν χάθηκε, όμως, ο κόσμος, υπάρχουν κι άλλα πιο σημαντικά πράγματα και δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που την πατάει. Την επόμενη φορά θα τα καταφέρω πιο καλά.»

Όλοι μπορεί να γίνουμε απαιτητικοί με τον εαυτό μας ιδιαίτερα μάλιστα όταν επιδιώκουμε την εκπλήρωση ενός στόχου ή όταν πρέπει να φέρουμε εις πέρας μια υποχρέωση. Ωστόσο, το αέναο «αυτό-μαστίγωμα» μπορεί να εξελιχθεί σε επικίνδυνη συνήθεια, αλλά και σε εξαιρετικά διαβρωτική εμπειρία για εσάς και για τους γύρω σας.

Αν οι απαιτήσεις που έχετε από τον εαυτό σας δεν έχουν τέλος, σίγουρα κάποιος από τους γονείς ή τους φροντιστές των παιδικών σας χρόνων με την άμεση ή την «συγκεκαλυμμένη» απαιτητικότητα και/ή επικριτικότητά του προσπαθούσε να σας κινητοποιήσει για να προσπαθήσετε περισσότερο, να βελτιώσετε μια συμπεριφορά ή απλώς για να του «μοιάσετε», καθώς σας έβλεπε ως προέκταση του εαυτού του και όχι σαν ένα ανεξάρτητο και αυτόνομο άτομο με τις ιδιαίτερες κλίσεις, ανάγκες και ανησυχίες του.

Μπορεί επίσης ο γονιός σας μέσα από τη βίαιη ή παράδοξη συμπεριφορά του να σας έκανε να νιώθετε ότι δεν μπορείτε να καταφέρετε τίποτα καλά.

Τελικά η φωνή του που λέει «Δεν προσπάθησες αρκετά» ή «Δεν κάνεις τίποτα σωστό» κατέληξε να παρεμβάλλεται στη δική σας εσωτερική φωνή ώσπου έγινε κομμάτι του εαυτού σας, αντηχώντας με όλους τους τρόπους και σε όλους τους τόνους στους επιμέρους τομείς της ζωής σας.

Ίσως πιστεύετε ότι κρατώντας ασυνείδητα μέσα σας αυτή την απαιτητική φωνή θα γίνετε καλύτεροι και αποδεκτοί ή θα διατηρήσετε ψηλά τον πήχη. Κι αυτό επειδή το μικρό παιδί που κάποτε ήσασταν δεν έπαιρνε μια ζεστή επιβράβευση για τις προσπάθειές του και ως άμυνα, στην υπό όρους αποδοχή που του παρείχαν, χρησιμοποίησε κάθε μέσο που διέθετε για να νιώσει αγαπητό και αποδεκτό.

Ωστόσο, στο παρόν η ακατάπαυστη εμφανής ή αφανής απαιτητικότητα αυξάνει τα επίπεδα του άγχους σας και είτε σας οδηγεί στην παράλυση, την αναβλητικότητα και την παραίτηση κάθε φορά που πιστεύετε ότι δεν θα πετύχετε το μέγιστο της απόδοσής σας, είτε σας παρασέρνει στην εξόντωση καθώς υπερπροσπαθείτε για να μην απογοητεύσετε τον εσωτερικό σας «γονιό».

Αντί, λοιπόν, να επικεντρώνεστε στην αλλαγή συγκεκριμένων συμπεριφορών, παραδίδεστε εξαρχής στην αδράνεια, την καταναγκαστική επανάληψη των ίδιων αυτό-υπονομευτικών συμπεριφορών, ή την εξουθενωτική προσπάθεια που δεν σας αφήνει περιθώρια για πραγματική ευχαρίστηση.

Το καλό είναι ότι μπορείτε να μάθετε τρόπους που θα σας βοηθήσουν να απαλλαγείτε από την επικριτική φωνή που υπονομεύει κάθε σας προσπάθεια.

Παρακάτω θα βρείτε μερικούς απ’ αυτούς προκειμένου να αντιμετωπίσετε τον χειρότερο ίσως εχθρό σας:

1. Απελευθερωθείτε από τις ανεδαφικές προσδοκίες

Ανατρέξτε στην παιδική σας ηλικία και προσπαθήστε να θυμηθείτε περιστάσεις στις οποίες το άμεσο ή έμμεσο μήνυμα που σας μετέδιδαν οι άλλοι ήταν: «Δεν είσαι αρκετά καλός» ή «Πρέπει να προσπαθήσεις κι άλλο» ή «Κάνε τα πάντα για να διατηρήσεις την απόδοσή σου». Μήπως επιστρέφατε σπίτι ενθουσιασμένοι με ένα εντυπωσιακό 9άρι στον έλεγχο, αλλά οι γονείς σας υπονοούσαν ότι θα μπορούσατε να τα καταφέρετε και καλύτερα ή αντιδρούσαν με ελαφριά απάθεια; Μήπως σας έλεγαν «Κοίταξε τον αδερφό σου τι καλά που τα πηγαίνει στο μπάσκετ!» τη στιγμή που εσείς είχατε άλλου είδους δεξιότητες; Ή ακόμη μήπως σας ανέθεταν καθήκοντα που αρμόζουν σ’ έναν ενήλικα παρά σ’ ένα παιδί όπως, για παράδειγμα, τη φροντίδα άλλων μελών της οικογένειας;

Ύστερα, απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

Πώς αντιδρώ συνήθως σε όσα μου μοιάζουν απαιτητικά;

Αποφεύγω να τα διεκπεραιώσω ή πασχίζω μέχρι τελικής πτώσεως;

Ποιο είναι το όφελος και ποιο το κόστος όταν έχω τέτοιες απαιτήσεις από τον εαυτό μου;

2. Αναγνωρίστε την επικριτική φωνή όσο το δυνατόν πιο άμεσα

Μόλις αναγνωρίσετε την υποκείμενη απαίτηση που έχετε από τον εαυτό σας: αναγνωρίστε ότι αυτή η φωνή δεν είναι απαραίτητα η δική σας, συνειδητοποιήστε ότι αποτελεί κατάλοιπο από το παρελθόν σας και αποδώστε τη στο πρόσωπο που ήταν κατά περίπτωση απαιτητικό, επικριτικό ή τιμωρητικό απέναντί σας.

Για παράδειγμα, πείτε στον εαυτό σας…

«Η υποκείμενη απαίτηση που έχω απέναντι στον εαυτό μου, μου υπαγορεύει ότι πρέπει να δουλέψω σκληρά για να επιτύχω ένα καλό αποτέλεσμα και να μην εκτεθώ. Αυτή η φωνή ανήκει στην πραγματικότητα στην απαιτητική μου μητέρα, η οποία μου έδειχνε την εύνοια της μόνο όταν έπαιρνα 10 στα μαθήματα». Ύστερα προσθέστε: «Αντίστοιχα, βλέποντας τώρα πόσο σκληρά πρέπει να προσπαθήσω για να μην εκτεθώ, προσπαθώ να αποφύγω τη ντροπή που μου προκαλούσε η δυσαρέσκειά της.»

3. Σταματήστε να ακούτε τη φωνή

Αυτό που θα χρειαστεί να κάνετε τώρα είναι αυτό που δεν μπορούσατε να κάνετε ως παιδί. Μπορεί να μην είστε σε θέση να αναγκάσετε τη φωνή του γονιού να σωπάσει, αλλά δεν είστε υποχρεωμένοι να ακολουθείτε τις οδηγίες που σας δίνει. Συνεχίστε χωρίς δισταγμό αυτό που κάνετε ήδη, ακόμη κι αν η φωνή σάς υπενθυμίζει ότι για μια ακόμη φορά δεν θα τα καταφέρετε ή ότι η προσπάθειά σας δεν είναι αρκετή. Σίγουρα, η φωνή θα γίνει πιο επίμονη και, όσο επιμένετε να μην ακολουθείτε τις οδηγίες της, τα επίπεδα του άγχους σας σε πρώτο στάδιο θα αυξάνονται. Με τον καιρό και την επαναλαμβανόμενη αντίστασή σας απέναντι σε όσα σας υπαγορεύει, θα σιγήσει εν τέλει και η συμπεριφορά σας θα αλλάξει προς το καλύτερο.

Πείτε στον εαυτό σας…

«Θα διαβάσω για τις εξετάσεις ακόμη κι αν νιώθω ότι δεν θα τα καταφέρω. Μπορεί να μην πέρασα το μάθημα πέρυσι επειδή είχα πολλές απαιτήσεις απ’ τον εαυτό μου και πίστεψα ότι δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ σ’ αυτές, αλλά τώρα δεν θα αφήσω αυτή την απαίτηση (που δεν είναι καν δική μου) να επηρεάσει τη συμπεριφορά μου. Ακόμη κι αν με αγχώνει το διάβασμα μπορώ να μελετήσω και αγχωμένος» ή «Δεν θα δουλέψω τόσο το Σαββατοκύριακο.

Μπορεί να αισθάνομαι ότι οι απαιτήσεις της δουλειάς με πνίγουν, αλλά στην πραγματικότητα έχω ανάγκη και για ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά μου. Ακόμη κι αν μου φαίνεται μη οικείο, η λογική μου μου λέει ότι είναι κάτι που χρειάζομαι. Η ευχαρίστηση δεν είναι ανταμοιβή για την προσπάθεια, αλλά ανεξάρτητο και απαραίτητο κομμάτι της ζωής.»

4. Αναζητήστε υποστήριξη από τους κοντινούς σας ανθρώπους

Αν, για παράδειγμα, είστε επικριτικοί ως προς τον τρόπο που δουλεύετε, ζητήστε από κάποιον/ους που εμπιστεύεστε να σας ενισχύει/ουν στην προσπάθειά σας. Ορισμένες φορές, αυτές οι διορθωτικές συναισθηματικές εμπειρίες από το οικείο περιβάλλον μας είναι εκείνες που μας βοηθούν να αλλάξουμε όσα μας έχουν ασυνείδητα δυσκολέψει.

Δοκιμάστε κάποιες από αυτές τις τεχνικές. Δεν είστε σε καμία περίπτωση υποχρεωμένοι να τα κάνετε όλα σωστά. Το μόνο που θα χρειαστεί είναι μερικά μικρά βήματα προκειμένου να απομακρυνθείτε απ’ όσα σας πλήγωσαν στο παρελθόν.

Το άρθρο υπογράφει ο Βασίλης Καραβασίλης (MSc) – Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπευτής. Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

(*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό του Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr)

Στοιχεία επικοινωνίας:

διευθ.: Βασιλίσσης Σοφίας 54, Ιλίσια (Στάση Μετρό: Μέγαρο Μουσικής)