Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου με… ανορεξία;

Γράφει η Μαρία Λαΐου – κλινική & κοινοτική ψυχολόγος

Η νευρική ανορεξία (anorexia nervosa), είναι μια διαταραχή που εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα στις δυτικές κοινωνίες και τείνει να εμφανίζεται σε άτομα νεαρής ηλικίας (από έφηβες μέχρι εικοσιπέντε ετών). Αρχικά τα νεαρά αυτά άτομα συνήθως υποβάλλουν τον εαυτό τους σε εξαντλητικές δίαιτες, οι οποίες καταλήγουν συχνά σε «υποσιτισμό»  του οργανισμού σε σημείο να κινδυνεύουν με… θάνατο!

Τα διαγνωστικά κριτήρια σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών είναι τα εξής:

1. Άρνηση διατήρησης του βάρους του σώματος πάνω από το ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος.
2. Έντονος φόβος του ατόμου ότι θα πάρει βάρος η θα παχύνει ακόμη και αν το άτομο είναι ελλιποβαρές.
3. Διαταραχή του τρόπου που βιώνεται το βάρος του σώματος.
4. Αμηνόρροια στις γυναίκες

Το ανορεξικό άτομο αναπτύσσει με την τροφή μια σχέση εξάρτησης . Έτσι, η θέση που παίρνει στην ζωή του ατόμου είναι αυτή του «εξαρτητικού αντικειμένου». Στην περίπτωση δηλαδή της νευρικής ανορεξίας, η τροφή φράζει την αίσθηση της απόλαυσης. Η τελευταία, αποκτά άλλον χαρακτήρα από αυτόν που αρχετυπικά γνωρίζουμε αφού για τις ανορεξικά άτομα δεν αποτελεί συνώνυμο της απόλαυσης.

Τα άτομα που εμπλέκονται στην εξαρτητική αυτή σχέση, φτάνουν στο σημείο να απολαμβάνουν το αίσθημα της πείνας και να βιώνουν την αποχή τους από την τροφή σαν μια προσωπική νίκη ενάντια σε αυτό. Άλλωστε, για τα ανορεξικά άτομα η διατροφή είναι το μόνο πεδίο που μπορούν να ελέγξουν. Η ζωή τους φαντάζει χαοτική και τα συναισθήματα που βιώνουν μη διαχειρίσιμα. Αυτός είναι και ο λόγος που έχουν αναπτύξει αυτή τους την ιδιαίτερη σχέση με την τροφή.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου με ανορεξία…;

Η ανορεξική έφηβη και γενικότερα οποιοδήποτε άτομο σε κατάσταση ανορεξίας είναι «έρμαιο» σε αυτό που επιβάλλουν οι σημαντικοί άλλοι. Τις περισσότερες φορές τείνουν να ικανοποιούν τους άλλους και να ξεχνάνε τις δικές τις επιθυμίες και τα θέλω. Χαρακτηρίζονται από τελειομανία και είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην κριτική.

Η αποχή από την τροφή είναι ο τρόπος που βρίσκουν τα ανορεξικά άτομα να πουν ένα ηχηρό «όχι» στις απαιτήσεις που έχουν οι άλλοι από τα ίδια. Καθώς σε όλη την μέχρι τώρα ζωή τους είναι… τα «καλά παιδιά», μέσω αυτού του συμπτώματος επιλέγουν πλέον σιωπηλά να μην είναι. 

Πίσω όμως από την συμπεριφορά της ανορεξίας τους κρύβεται πολλές φορές το εξής ερώτημα το οποίο και απευθύνεται στους «σημαντικούς άλλους»: «Θα με αγαπάτε και αν δεν είμαι τέλεια για εσάς;», « Θα με αγαπάτε ακόμη και αν δεν τρώω;»

Το τίμημα των παραπάνω ερωτήσεων είναι πολύ μεγάλο για τα άτομα που εμπλέκονται στην κατάσταση της ανορεξίας… 
Ο διχασμός των ατόμων που εμπλέκονται σε αυτή τη κατάσταση είναι τεράστιος. Από την μια, προσπαθούν δίχως όρια να είναι τέλεια όπως ακριβώς τους το επιβάλλει το περιβάλλον τους αλλά από την άλλη επιθυμούν να μην είναι. Το αποτέλεσμα είναι να «σπάσουν» και να βυθίζονται ολοένα και περισσότερο στο προσωπικό τους αδιέξοδο… στην ανορεξία.

Χάνουν κάθε αίσθηση ελευθερίας σχετικά με την τροφή και φτάνουν στο σημείο της ψυχικής εξουθένωσης και εξάντλησης.
Παύουν πλέον να νοιάζονται για την ευτυχία. Αυτό συμβαίνει διότι έχουν συνηθίσει να εκτελούν «ρομποτικά» εντολές, όχι δικές τους αλλά των άλλων.

Δεν περισσεύει χώρος για ευχαρίστηση, γέλιο και απολαύσεις . Έτσι, δεν επιθυμούν να τρώνε αφού το φαγητό είναι ευχαρίστηση για τον άνθρωπο… τα ανορεξικά άτομα επικεντρώνονται μόνο στην βιολογική διάσταση του φαγητού. Αρνούνται πλέον να βλέπουν τον εαυτό τους σαν ένα πλάσμα με αποκλειστικά με βιολογικές ανάγκες και επιλέγουν να μην τρώνε «τίποτα».  

Η συνέπεια αυτού είναι… ολοένα να βυθίζονται στην θλίψη και να έρχονται αντιμέτωπα με τον ίδιο τους τον «ψυχικό θάνατο» όπου ακόμη η σεξουαλικότητα φαντάζει ένα απαγορευμένο πεδίο.

Η θεραπεία των ανορεκτικών ατόμων εστιάζεται τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Αρχικά, επιδιώκεται είτε η «ενδονοσοκομειακή» είτε η «εξωνοσοκομειακή περίθαλψη» του ατόμου ανάλογα με τον βαθμό του προβλήματος. Η ψυχολογική υποστήριξη παίζει καθοριστικό ρόλο καθώς στοχεύει στο να πάψει το άτομο να είναι διχασμένο και να δομηθεί στη βάση αυτού που πραγματικά είναι. Το βοηθάει δηλαδή, να προσδιορίσει τις εξωτερικές επιδράσεις και να στραφεί στο τι προέρχεται από το ίδιο.

Ακόμη, όπως έχει περιγράψει ο S. Minuchin, αναφερόμαστε σε «ανορεκτικές οικογένειες» και όχι σε ανορεκτικά άτομα. Αυτό σημαίνει ότι καθοριστικό ρόλο στη θεραπεία του συμπτωματικού μέλους παίζει η ψυχολογική στήριξη που θα δεχθεί η οικογένεια από κάποιον ψυχολόγο. Η τελευταία θα φανεί πολύτιμη καθώς θα συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην αναδιαμόρφωση των δυναμικών της οικογένειας οι οποίες συντηρούν το πρόβλημα στο περιβάλλον του ανορεκτικού ατόμου. Αυτό θα επισπεύσει την διαδικασία της αλλαγής και θα συμβάλει στην σταθερότητα των αποτελεσμάτων της θεραπείας.

Μαρία Λαΐου – κλινική & κοινοτική ψυχολόγος

(τηλ: 6986823375)