Καλοκαίρι vs Φθινόπωρο: Η μελαγχολία του φθινοπώρου

Στις αρχές του φθινοπώρου, κάτι έχω να σου πω: Πως το στέμμα ήταν ψέμα, βασιλιάς δεν είμαι εγώ… Μέσα σε μία φράση συνοψίζεται ένα συγκεκριμένο γεγονός: οι εποχές δεν είναι μόνο εποχές, είναι διάθεση, είναι τρόπος ζωής.

Το καλοκαίρι φεύγει και αφήνει πίσω του αναμνήσεις

Τις αναμνήσεις όσων ανέμελων στιγμών ζήσαμε και όσων περιμέναμε ή ελπίζαμε να συμβούν. Όταν λέμε καλοκαίρι, έρχονται συνειρμικά συγκεκριμένα πράγματα στο μυαλό μας: ήλιος, θάλασσα, διακοπές, γνωριμίες, νέοι έρωτες. Στα πλαίσια των διακοπών, έχουμε τη δυνατότητα να βγάλουμε από πάνω μας τη στολή των ευθυνών, των προβλημάτων και του άγχους της χρονιάς και να ντυθούμε το ένδυμα της απελευθέρωσης του μυαλού και των αισθήσεων. Το καλοκαίρι, υπάρχει η πιθανότητα να βγάλεις στην επιφάνεια είτε έναν ψεύτικο, πιο προσποιητό εαυτό που προσπαθεί να δείξει ότι μπορεί να περάσει όμορφα είτε τον αληθινό σου, εκείνον που δε χωράει μέσα στις πιεστικές συνθήκες της υπόλοιπης χρονιάς.

Η έναρξη του Σεπτεμβρίου και του φθινοπώρου σηματοδοτεί την επάνοδο στην καθημερινότητα και στη ρουτίνα, το τέλος της ψευδαίσθησης ότι η πίεση της χρονιάς είχε εξαφανιστεί. Για πάρα πολλούς ανθρώπους σηματοδοτεί μία αγχώδη και μελαγχολική περίοδο. Η μετάβαση από τις διακοπές στη καθημερινότητα περιλαμβάνει πολλές φορές πρωινή δυσθυμία, εκνευρισμό, ένταση, άγχος και θλίψη.

Το φθινόπωρο εμπεριέχει την έννοια της πτώσης: Πτώση των φύλλων, της θερμοκρασίας, των βροχών. Πτώση της διάθεσης. Τα κίτρινα φύλλα πέφτουν, η ανθοφόρος και καρποφόρος περίοδος τελειώνει. Ο ήλιος δε ζεσταίνει τόσο, δύει πρόωρα, η θαλπωρή του δεν αρκεί και το φως του δεν καλύπτει τόσο μεγάλο μέρος της μέρας, οδηγώντας μας πιο γρήγορα πίσω στο σπίτι.

Η μελαγχολία του φθινοπώρου

Προκειμένου να κατευνάσουμε τη μελαγχολία του φθινοπώρου, είναι σημαντικό να ελαττώσουμε τους πιθανούς αγχογόνους παράγοντες. Οι άνθρωποι τείνουν να ταυτίζουν το φθινόπωρο με ενάρξεις και επανεκκινήσεις: σχολικές, ακαδημαϊκές, επαγγελματικές. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε την απότομη και ψυχαναγκαστική είσοδο στην πιεστική πραγματικότητα, τα αυστηρά προγράμματα και την πληθώρα νέων υποχρεώσεων. Αντιθέτως, βοηθάει το να διαχειριστούμε και να εκμεταλλευτούμε τον ελεύθερο χρόνο μας ως προς χαλαρωτικές δραστηριότητες.

Ο οργανισμός μας καλείται να προσαρμοστεί και να μεταβεί σταδιακά από το περπάτημα στην άμμο, στη σκόνη της ασφάλτου και από τον ήχο του κύματος, στο θορυβώδες περιβάλλον της πόλης. Η ολοένα και πιο χαμηλή ένταση φωτός και θερμοκρασίας δρα ως προάγγελος των προσαρμογών, στις οποίες πρέπει να υποβληθεί ο οργανισμός μας.

Σε βιοχημικό και νευροχημικό επίπεδο, σημαντικό ρόλο στη διάθεση παίζουν οι διακυμάνσεις του φωτός μεταξύ των εποχών, οι οποίες με τη σειρά τους επιφέρουν αλλαγές στα ενδογενή επίπεδα μελατονίνης και σεροτονίνης, δεδομένου ότι αυτά εξαρτώνται από την ποσότητα “μπλε φωτός” που πέφτουν στον αμφιβληστροειδή μας. Μάλιστα, το σύνδρομο εποχικής συναισθηματικής διαταραχής (Seasonal Αffective Disorder), αποτελεί μια διαταραχή της διάθεσης, που οφείλεται στη μείωση της έκθεσής μας στο ηλιακό φως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Αυτό το φαινόμενο οδηγεί στη μείωση των εκκρίσεων ορισμένων νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι βελτιώνουν τη διάθεσή μας, όπως είναι η σεροτονίνη. Στις αρχές του φθινοπώρου είναι επίσης υποβοηθητικό ορισμένες φορές ο οργανισμός να λαμβάνει Βιταμίνη D, καθώς η έκθεση στον ήλιο σταδιακά μετριάζεται. Άλλωστε, πολλοί είναι οι ειδικοί που εκτιμούν πως η έλλειψη σε Βιταμίνη D συνδέεται με την κατάθλιψη και το άγχος.

Το γεγονός ότι πρόκειται για μία εποχή μεταβολών, με έλλειψη σταθερότητας ως προς τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες φωτός, την καθιστά αυτόματα μια εποχή απρόβλεπτη ψυχολογικά, με αύξηση των κυκλοθυμικών τάσεων. Αποχαιρετάμε το καλοκαίρι και καλωσορίζουμε το χειμώνα, βρισκόμαστε, δηλαδή, συναισθηματικά στο μεταίχμιο δύο εκ διαμέτρου αντίθετων εποχών.

Ορισμένα πράγματα, τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν να διατηρήσουμε μία καλή ψυχολογία είναι: η ανανέωση του χώρου μας ή και της εμφάνισής μας, το να θέσουμε προτεραιότητες και να προσπαθήσουμε να οργανώσουμε το χρόνο μας, η κοινωνικοποίηση και το να ανακαλύψουμε δραστηριότητες που θα μας βγάλουν – έστω και για λίγο- από τη ρουτίνα της καθημερινότητας.

Οι εναλλαγές των εποχών μας φέρνουν διαρκώς αντιμέτωπους με την έννοια της ροής του χρόνου, της αλλαγής, με την έννοια του παροδικού. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μιμούνται τη φύση σε ψυχολογικό επίπεδο.

Η αλλαγή αυτή συνοδεύεται από την έννοια του τέλους και της φθοράς. Κάποιες φορές, αυτή η αίσθηση της φθοράς νιώθουμε να μας ωθεί απότομα στο να ζήσουμε τη στιγμή και το παρόν, το καλοκαίρι του τώρα, σε όλη του την πληρότητα. Αγωνιούμε να χαρούμε μέχρι και την τελευταία σπιθαμή του καλοκαιριού, αντιλαμβανόμενοι ότι από στιγμή σε στιγμή, από ώρα σε ώρα καραδοκεί η αποπνικτική καθημερινότητα του φθινοπώρου και του χειμώνα.

Η αναγνώριση του εαυτού μας

Το μεγάλο στοίχημα για μια σταθερή και υγιή ψυχολογία είναι να μπορέσουμε να βρούμε την ικανότητα για μια ποιοτική ζωή ασχέτων εξωτερικών συνθηκών ή τουλάχιστον περιορίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις τους στη συναισθηματική μας σφαίρα και ανιχνεύοντας τα θετικά, π.χ. στα όμορφα χρώματα του φθινοπώρου. Το σημαντικότερο σε κάθε εποχή είναι να κατακτήσουμε το επίπεδο αυτογνωσίας που μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και να προσπαθήσουμε να τις ικανοποιήσουμε μέσα από τις εξωτερικές συνθήκες. Εξάλλου, σε μεγάλο βαθμό μπορούμε να ορίσουμε τις συνθήκες και να αλλάξουμε τη ρήση του ποιητή:

“Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες.” (Γ. Σεφέρης, Ένας λόγος για το καλοκαίρι, Φθινόπωρο, 1936)

Εάν το καλοκαίρι είναι ψυχολογία, δεν πρέπει να γκρινιάζουμε που ήρθε ο Σεπτέμβρης αλλά να ανακαλύψουμε αν η ηλιόλουστη, θαλασσινή εποχή που πέρασε, μας έδειξε ποιοι πραγματικά είμαστε. Αν ο πραγματικός, ελεύθερος εαυτός μας δε χωράει σε καλοσιδερωμένα κοστούμια, πιεσμένα χρονικά προγράμματα, σε ψηλοτάκουνα παπούτσια και γραβάτες, αν προτιμάμε να περπατάμε ξυπόλυτοι στην άμμο ή να σκαρφαλώνουμε σε βουνά, να γελάμε και να κλαίμε με συγκεκριμένους ανθρώπους στο πλευρό μας, τότε το καλοκαίρι δεν ήταν απλά διακοπές. Ήταν ο εαυτός μας που φωνάζει πως κάτι πρέπει να αλλάξουμε. Πρέπει να ξεπεράσουμε τα όρια, να χτίσουμε καινούρια και να κρατήσουμε τον αυθεντικό εαυτό μας ζωντανό. Για να μπορούμε να αγριοκοιτάξουμε όσους μας εύχονται “καλό χειμώνα” και να ορίσουμε εμείς πόσο θα διαρκέσει το καλοκαίρι της ζωής μας.

Πηγή: psychology.gr