Γιατί το καλοκαίρι παθαίνω κατάθλιψη;

Όλες οι εποχές του χρόνου μπορούν να δώσουν το έναυσμα για την εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (Seasonal Affective Disorder – SAD ), είναι μια διαταραχή που αφορά την κατ’επανάληψη εκδήλωση καταθλιπτικών επεισοδίων σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους του έτους.

Η συγκεκριμένη διαταραχή εκδηλώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό τους χειμερινούς μήνες. Το φαινόμενο ξεκίνησε να παρατηρεί τον 19ο αιώνα ο εξερευνητής Frederick Cook, ο οποίος το απέδωσε στην έλλειψη φωτός που παρατηρείται κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου.

Συγκεκριμένα, εντόπισε στον πληθυσμό των εσκιμώων καταθλιπτική διάθεση, κόπωση και μειωμένη σεξουαλική επιθυμία.

Έχει παρατηρηθεί όμως και η ύπαρξη της «θερινής μορφής» της Εποχιακής κατάθλιψης η οποία έχει διερευνηθεί λιγότερο και κατ’επέκταση υπάρχουν ελάχιστες σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές. Σπάνια βέβαια γίνεται ο διαχωρισμός μεταξύ «θερινής» και «χειμερινής» μορφής.

Συνήθως, οι αναφορές εστιάζουν στην ομοιότητα των δύο διαταραχών με την μόνη διαφορά ότι εκδηλώνονται σε διαφορετική εποχή του χρόνου.

Είναι σημαντικό να τονιστεί οτι τόσο η χειμερινή όσο και η θερινή εκδοχή της κατάθλιψης σχετίζονται με την εκδήλωση έντονης θλίψης, άγχους και ευερεθιστότητας. Όμως παρατηρούνται και κάποιες διαφορές:

• Η χειμερινή εκδοχή σχετίζεται με υπερυπνία, όρεξη για υδατάνθρακες και αύξηση του σωματικού βάρους. Αντίθετα, εκείνοι που εκδηλώνουν καταθλιπτικά συμπτώματα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού υποφέρουν από αϋπνίες ενώ το βάρος τους μειώνεται αισθητά.

• Επίσης, τα άτομα με καταθλιπτικά συμπτώματα κατά την διάρκεια του χειμώνα εμφανίζουν μειωμένες κοινωνικές συναναστροφές και απόσυρση ενώ τα άτομα που εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα το καλοκαίρι παρουσιάζουν μια εικόνα υπερδιέργεσης.

Για ποιόν λόγο όμως δυσχεραίνεται η ψυχολογία του ατόμου κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών;

• Νευροφυσιολογικά δεδομένα

Σύμφωνα με την νευροφυσιολογική προσέγγιση, οι διαταραχές της διάθεσης σχετίζονται με τους βιολογικούς μας ρυθμούς. Κατα την άποψη αυτή, σε περίπτωση που το «βιολογικό μας ρολόι» δυσλειτουργεί υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλωθούν καταθλιπτικά συμπτώματα. Στους καλοκαιρινούς λοιπόν μήνες η αυξημένη ηλιοφάνεια κάνει τον εγκέφαλο να νομίζει ότι πρέπει να παραμένει ξύπνιος για περισσότερο χρονικό διάστημα και για αυτόν τον λόγο εκκρίνεται λιγότερη μελατονίνη (ορμόνη του ύπνου) . Ο ελλιπής λοιπόν ύπνος συνδέεται με την εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

• Έντονη αλλαγή στις συνήθειες

Η ζωή του κάθε ατόμου χωρίζεται σε «κοινωνικούς Zeitgebers». Αυτό σημαίνει ότι για καθέναν από εμάς υπάρχουν συγκεκριμένοι παράμετροι που καθορίζουν τον χρόνο (π.x.στην εργασία, στην καθημερινή  μας ρουτίνα και στις προσωπικές μας σχέσεις.)

Μέσω τον παραπάνω δραστηριοτήτων ενεργοποιούνται τα «κοινωνικά Zeitgebers» και ρυθμίζονται οι βιολογικοί μας ρυθμοί. Κατά την διάρκεια όμως του καλοκαιρινών μηνών σημειώνονται πολλές αλλαγές στις συνήθειες μας σε σχέση με τον χειμώνα όπως οι καλοκαιρινές διακοπές ή ακόμη και οι αλλαγές στην ρουτίνα μας λόγω ζέστης. Οι αλλαγές αυτές εντείνουν  το άγχος και μπορεί να επιφέρουν άσχημα συναισθήματα.

• Υψηλές θερμοκρασίες

Η ζέστη μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επιβαρυντική για μερικά άτομα. Οι δυσάρεστες συνέπειες μπορεί να έχουν τόσο ψυχολογικό όσο και σωματικό αντίκτυπο στην υγεία κάποιων ατόμων όπως ζαλάδες, ατονία, πονοκεφάλους και υπόταση.

• Έντονο στρες στο εργασιακό περιβάλλον

Κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών πολλοί συνάδερφοι στον εργασιακό χώρο παίρνουν άδεια για να πραγματοποιήσουν τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις. Για τους υπόλοιπους η παραπάνω κατάσταση είναι συνώνυμο της ανάγκης για αύξηση της παραγωγικότητας λόγω της εντατικοποίησης των υποχρεώσεων. Έτσι είναι αναπόφευκτη η αύξηση των επιπέδων του στρες όπως και η εκδήλωση  αρνητικών συναισθημάτων για πολλές ώρες κατά την διάρκεια της ημέρας.

• Δημιουργία προσδοκιών και έντονη απογοήτευση

Η οργάνωση των καλοκαιρινών διακοπών για τους περισσότερους είναι κάτι που αναμένεται με ανυπομονησία. Οι προσδοκίες που δημιουργούνται είναι συνήθως πολύ μεγάλες και αυτός είναι ο λόγος που πολλές φορές επέρχεται έντονη απογοήτευση. Η έντονη προβολή  των καλοκαιρινών στιγμών από τους περισσότερους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνηγορεί στο παραπάνω φαινόμενο καθώς οι ανέμελες στιγμές προβάλλονται ως «επιβεβλημένες». Οι περισσότεροι δηλαδή νιώθουν ότι πρέπει να περνούν ανέμελα και να το προβάλλουν. Έτσι, εντείνεται το στρες καθώς και τα δυσάρεστα συναισθήματα.

Γράφει η Μαρία Λαΐου – Ψυχολόγος BSc – MSc. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Στην συνέχεια ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο της Αγγλίας, University of East London, με τίτλο MSc Clinical and Community Psychology