Έτσι συμπεριφέρεται ο ενοχικός μέσα στη σχέση!

Ενοχές, ένα βαρύ φορτίο που οι περισσότεροι κουβαλάμε από μικρή ηλικία και που δεν παύει στιγμή να μας υπενθυμίζει το σωστό και το λάθος. Που σφάλουμε, που δεν είμαστε σωστοί και πόσο άσχημα συμπεριφερόμαστε…

Η απαρχή των ενοχών εντοπίζεται στην παιδική ηλικία και σε ένα περιβάλλον, όπου δεν υπήρχε σεβασμός και χώρος για τις ανάγκες μας. Τότε που οι γονείς ή οι σημαντικοί άλλοι, μας επέβαλλαν πως να είμαστε, πως να στεκόμαστε και πως  να συμπεριφερόμαστε ώστε να είμαστε αρεστοί.

Οι περισσότεροι έχουμε να θυμηθούμε φράσεις όπως:

«Πως κάνεις έτσι σα μωρό;» «Κοίτα πως έκανες τη μάνα σου να αισθάνεται». «Δεν είναι αυτή σωστή συμπεριφορά;»  

Έτσι ως παιδιά, προσπαθούσαμε να συμπεριφερόμαστε όπως εκείνοι ήθελαν, για να τους ευχαριστούμε και αν κάποια στιγμή σαν παιδιά ξεφεύγαμε και πράτταμε λίγο πιο ελεύθερα με βάση τις προσωπικές μας ανάγκες και επιθυμίες, τότε νιώθαμε ενοχές!

Ασυνείδητα, το φορτίο αυτό του «άγραφου νόμου» συνεχίζει να μας ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή, μην αφήνοντας μας να νιώθουμε και να πράττουμε ελεύθερα, εκείνο που πραγματικά μας εκφράζει.

Έτσι σιγά σιγά, εμείς οι ίδιοι μετατρεπόμαστε στους χειρότερους εχθρούς του εαυτού μας, αυτουπονομεύοντας τον και κατηγορώντας τον συνεχώς. Αποτέλεσμα να δημιουργούμε σχέσεις οι οποίες διέπονται από ανικανοποίητες και καταπιεσμένες ανάγκες και συναισθήματα.

• Πως συμπεριφέρεται λοιπόν ένα ενοχικό άτομο, μέσα σε μια σχέση;

Συνήθως μπαίνει παρορμητικά, όμως πολύ σύντομα απογοητεύεται, αφού οι μεγάλες προσδοκίες του καταρρέουν. Τείνει να εξιδανικεύει το σύντροφό του στην αρχή και αγνοεί ηθελημένα ή κάνει πως δεν βλέπει τα σημάδια της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς του.

Έκτοτε ξεκινά μία ανισορροπία στη σχέση, η οποία είναι και ψυχοφθόρα αλλά και κουραστική.

Ο ενοχικός σύντροφος, τρέχει να καλύψει κάθε επιθυμία του συντρόφου του, είτε είναι λογική είτε όχι, υποβιβάζοντας τις δικές του ανάγκες και αρκούμενος στα «ψίχουλα» αγάπης που του δίνει ο άλλος. Η ίδια η σχέση αρχίζει να του προκαλεί έντονα αισθήματα άγχους, ανασφάλειας, ζήλιας και φοβάται ότι θα εγκαταλειφθεί από τον εκάστοτε σύντροφο τον οποίο έχει θεοποιήσει.

Κάθε φορά που τολμά να πει ή να κάνει κάτι που δε βρίσκει σύμφωνο το σύντροφό του, βιώνει ενοχές σε σημείο που φτάνει εν τέλει να του ζητά συγγνώμη. Είναι εκείνο το μικρό παιδί μέσα του, που αγωνίζεται συνεχώς για να κάνει το «σωστό» που αισθάνεται διαρκώς πως φταίει που δεν κάνει τα πράγματα σωστά και προσπαθεί συνεχώς να να βρει έναν τρόπο να τα διορθώσει.

Με έντονο τον φόβο της απόρριψης, προσπαθεί όσο μπορεί να είναι ήσυχος κοντά στον σύντροφο του, υιοθετεί τα ίδια ενδιαφέροντα με εκείνον και φροντίζει να είναι ταιριαστός μαζί του, διαγράφοντας σιγά σιγά, κάθε μοναδικό στοιχείο της προσωπικότητάς του, προκειμένου να γίνει αποδεκτός και να μην εγκαταλειφθεί.

Η γνώμη που έχουν οι άλλοι για εκείνον είναι υψίστης σημασίας, αφού κερδίζει την αυτοεκτίμησή του, μέσω της αποδοχής τους. Ο σύντροφος από την πλευρά του, πιθανώς να απολαμβάνει την ανισορροπία που υπάρχει μέσα στη σχέση τους.

Συνήθως ο τύπος συντρόφου που θα έλξει τον ενοχικό, θα είναι ένας τύπος δυναμικός, ανεξάρτητος που ξέρει να διεκδικεί τα θέλω του κόντρα σε όλους και σε όλα.

Η συγκεκριμένη συμπεριφορά θα κερδίσει το θαυμασμό του ενοχικού, αφού αντιπροσωπεύει όλα όσα του λείπουν και θα ήθελε να έχει. Θαυμάζει το σύντροφό του που εξελίσσεται και αντιμετωπίζει το μέλλον με απαισιοδοξία ενώ ο ίδιος αποφεύγει τις αλλαγές και τα ρίσκα. Και όσο ο ίδιος μπαίνει από κάτω, τόσο ο σύντροφός του θα αποζητά την πλήρη υποταγή.

Ο ενοχικός…

θα φτάσει σε σημείο να δίνει στο σύντροφό σχεδόν τα πάντα και παρόλο που δεν θα παίρνει σχεδόν τίποτα πίσω, θα συνεχίσει να το κάνει, γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να νιώθει χρήσιμος.

Ο σύντροφος του…

θα εξακολουθεί να του επιβεβαιώνει την εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του, κάνοντας τον έτσι να συνεχίσει να φροντίζει μόνο για τους άλλους, βάζοντας τον εαυτό του στην πουθενά και στο τίποτα.

Αντιδράσεις όπως:

«Καλά εσένα σ’ αρέσει αυτό το μέρος, που είναι τόσο βαρετό;…» ή «καλά με τι γούστο το διάλεξες αυτό;» θα τον κάνουν να νιώσει πολύ άσχημα και θα του ενισχύουν τις ενοχές που ήδη αισθάνεται.

Αν ο ενοχικός συνάψει δεσμό με κάποιον που του συμπεριφέρεται με εκτίμηση, θα αποσυρθεί από τη σχέση διότι ο συγκεκριμένος σύντροφος δε θα του επιβεβαιώνει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, επομένως θα χάσει την προβλεψιμότητα και τον έλεγχο της συμπεριφοράς του συντρόφου.

Ο ενοχικός δύσκολα βάζει όρια ή  λέει «όχι», ωστόσο παράλληλα περιμένει από τους άλλους να μην του ζητούν υπερβολικά πράγματα. Πιέζεται όταν του ζητηθεί κάτι και δεν μπορεί να πει όχι, επειδή θεωρεί πως σωστό είναι να το κάνει και μάλιστα άψογα.

Αν συζεί με το σύντροφό του, πιθανώς να κάνει όλες τις δουλειές μόνος του, έχοντας το παράπονο ότι όλα τα κάνει εκείνος χωρίς ποτέ να ζητάει βοήθεια παρά μόνο γκρινιάζοντας. Θα προσπαθεί να μαγειρεύει αποκλειστικά τα φαγητά που αρέσουν στον άλλον και σε περίπτωση που δεν προλάβει, θα πλημμυρίζεται από ενοχές.

Σε περίπτωση που ο σύντροφος είναι ένα χειριστικό και ευφυές άτομο, όταν αντιληφθεί τα ενοχικά του κομμάτια, θα «πατά» σε αυτά και θα τον εκμεταλλεύεται, έχοντας ακόμη περισσότερες απαιτήσεις από εκείνον ή περισσότερες απαιτήσεις προκειμένου να τον συγχωρέσει. Έτσι χάνεται ο σεβασμός προς το πρόσωπο του ενοχικού.

Η συναισθηματική συλλογιστική του εκπορευόμενη από τις ενοχές και συνήθως τη χαμηλή αυτοπεποίθηση οδηγεί τον ενοχικό σε λανθασμένα συμπεράσματα, επιλογές και αντιδράσεις. Συχνά παρεξηγεί τα λεγόμενα του άλλου και θίγεται εύκολα.

Η σκέψη του ενοχικού είναι εγωκεντρική, αλλά αρνητική. Οι ανασφάλειες, οι αμφιβολίες και η χαμηλή αυτοεκτίμηση τον κάνουν να αναζητά διαρκώς από τους άλλους την επιβεβαίωση.

Όταν προκύπτει μία σύγκρουση, ο ενοχικός αναρωτιέται διαρκώς μήπως έκανε κάτι λάθος και είναι σχεδόν σίγουρος πως η ευθύνη για ότι έγινε είναι δική του.Έχει την τάση να δικαιολογεί τη συμπεριφορά του συντρόφου του, ενώ τον εαυτό του τον κρίνει με αυστηρά κριτήρια.

Οι συγκρούσεις θα προκύπτουν είτε τη μία φορά που ο ενοχικός θα τολμήσει να διεκδικήσει ένα θέλω του, είτε στην περίπτωση που δεν πραγμάτωσε την απαίτηση του συντρόφου του, π.χ. να φάει με τους γονείς του την Κυριακή, είτε επειδή παρεξήγησε τα λεγόμενα του συντρόφου του, (π.χ. «Πάλι έχεις δουλειά;», ερμηνεύοντάς το: «Με παραμελείς, μόνιμα ασχολείσαι με τη δουλειά»).

Στον τσακωμό ο σύντροφος θα χρησιμοποιήσει φράσεις όπως:

«Μετά από όσα έχω κάνει εγώ για σένα;», «Είσαι υπερευαίσθητη και υπερβολική». Εκφράσεις που ενισχύουν τις ενοχές της και πιθανώς να φτάσει στο σημείο να εξομολογηθεί και να αποκαταστήσει την κατάσταση, θεωρώντας ότι αφού δεν έκανε το σωστό, οφείλει να απολογηθεί (π.χ. «Συγγνώμη που δεν ήρθα στους γονείς σου, το ξέριες πως τους συμπαθώ πολύ και την επόμενη Κυριακή θα πάμε να φάμε μαζί τους.»)

• Ο ενοχικός προσδοκά από το σύντροφό του το σεβασμό και την εκτίμηση που δεν έλαβε στην παιδική ηλικία…

Όταν δεν εισπράττει αυτή τη συμπεριφορά, ξεκινά την υπέρ-ανάλυση, ψάχνοντας τι έκανε και προκάλεσε την αντίδρασή του. Ανακυκλώνει  τα ίδια και τα ίδια στο μυαλό του και δυσκολεύεται να προχωρήσει μπροστά. Οι σχέσεις του ακολουθούν ένα φαύλο κύκλο που με τη στάση του ευνοεί την εκμετάλλευσή του από τους άλλους, διαιωνίζοντας τη συμπεριφορά του. Συχνά παρουσιάζει τάσεις θυματοποίησης, χωρίς να αντιλαμβάνεται το δικό του μερίδιο ευθύνης.

Καθώς περνά ο χρόνος, ο ενοχικός…

συσσωρεύει επώδυνα αισθήματα. Οι προσδοκίες του έχουν εξανεμισθεί και μένει η πικρία μιας ακόμη αποτυχημένης σχέσης. Μπορεί να παρουσιάζει ξεσπάσματα θυμού ή να προσπαθεί να γεμίσει με ενοχές το σύντροφό του με κάθε αφορμή.

Η ζηλοτυπία είναι επίσης μία πιθανή συμπεριφορά που πηγάζει από τη χαμηλή αυτοπεποίθησή του. Ωστόσο μία σχέση που δεν τον ικανοποιεί, φαντάζει ευκολότερη από την διεκδίκηση των επιθυμιών του. Πιθανώς και να πιστεύει πως δε θα βρει εύκολα άλλον να τον «ανέχεται» δεδομένου πως εκείνος είναι ο προβληματικός στη σχέση.

Ο σύντροφος του ενοχικού από την άλλη, έχει διαρκώς το φόβο «μήπως παρεξηγήσει» τα λεγόμενα του και πιθανώς να κουραστεί από τη διαρκή ανάγκη του για επιβεβαίωση και τις συνεχείς εξομολογήσεις του. Ως συνέπεια θα τερματίσει το δεσμό.

Ο ενοχικός θα χρειαστεί αρκετό χρόνο για να ξεπεράσει το τέλος και συνήθως θα καταφύγει στην απόσυρση και στην απομόνωση. Θα σκέφτεται ξανά και ξανά τους λανθασμένους χειρισμούς του, παίρνοντας έτσι επάνω του, όλη την ευθύνη για το τέλος της σχέσης. Ίσως και να στέλνει απολογητικά μηνύματα στον πρώην σύντροφό του.  

Σε περίπτωση που η σχέση οδηγηθεί σε γάμο, επειδή συχνά οι ενοχικοί άνθρωποι είναι βαθιά θρησκευόμενα άτομα, πιθανώς να ανέχονται καταστάσεις και συμπεριφορές (π.χ. απιστία), παρά να «διαλύσουν» τον έγγαμο βίο τους. Και πάλί φυσικά θα αισθανθεί υπεύθυνος κατηγορώντας τον εαυτό του, π.χ. «Εγώ φταίω που είχα πάρει βάρος τον τελευταίο καιρό και τον απωθούσα».

Ο ενοχικός θα αποχωρήσει από ένα ερωτικό δεσμό που δεν τον ικανοποιεί, όταν «ο κόμπος φτάσει στο χτένι». Ίσως να αναζητήσει ψυχοθεραπευτική παρέμβαση – όντας ή όχι σε σχέση – όταν πλέον οι ενοχές επιβαρύνουν σημαντικά την καθημερινότητά του.

Αν αποκτήσει εμπειρία από τις σχέσεις του, θα αντιληφθεί πως αυτές επαναλαμβάνονται με παρόμοια αρχή και τέλος, συνειδητοποιώντας ότι κουράστηκε να παριστάνει το «καλό και υπάκουο παιδί» και επιθυμώντας να επιλέξει την ελευθερία του και το ποιος πραγματικά θέλει να είναι.

Να θυμάστε ότι η υγιής ενοχή μας βοηθά να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Ωστόσο, όταν η ενοχή μας διακατέχει, τότε γίνεται δυσλειτουργική, με αποτέλεσμα να μας καθηλώνει και να μας δυσκολεύει στην εξέλιξη μας ως προσωπικότητες.

Γράφει η Ανδριάννα Γεροντή – Συστημική και Εναλλακτική Θεραπεύτρια του ΚΕ.ΘΕ.ΣΥ (Ανασυνδιασμένη Ψυχοθεραπεία).

(Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε: https://www.kethesy.gr/)