Το άγχος είναι η απόρροια καθημερινής ακολουθίας διεγέρσεων.
Είτε μας απασχολεί ένα σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα είτε ασχολούμαστε με κάτι ανώδυνο όπως ένα άθλημα ή μια δραστηριότητα. Βρισκόμαστε διαρκώς σε επαγρύπνηση και κατάσταση ευεξίας. Σ αυτές τις περιπτώσεις βέβαια, η υψηλή διέγερση είναι ότι χρειάζεται: τέτοιου είδους ενασχόληση απαιτεί ιδιαίτερα ψυχικά αποθέματα και σωματικές εφεδρείες.
Όταν όμως η διέγερση είναι υπέρμετρη σε σχέση με το έργο που πρέπει να φέρουμε εις πέρας, τότε μετατρέπεται σε άλγος και άγος. Με τον όρο άγχος εννοούμε πως στη θέση μιας διέγερσης που θα άρμοζε για την αντιμετώπιση μιας δεδομένης απειλής, υπάρχει μια τόσο μεγάλη ένταση, που τορπιλίζει τη σωστή αντίδραση.
Στην αγχώδη κατάσταση, η προσοχή προσκολλάται στην πηγή της απειλής, με αποτέλεσμα να πλήττεται καίρια ο βαθμός επίγνωσης μας για τα όσα εκτυλίσσονται. Άφθονα τεκμήρια αποδεικνύουν πως η επίγνωση περιορίζεται κάτω από συνθήκες στρες.
O ψυχίατρος Mardi Horowitz κατάφερε να απαριθμήσει πολλές από τις αμφιέσεις και παρενδυσίες που μπορεί να περιβληθεί η παρείσφρηση του άγχους. Ο κατάλογος του είναι ευρύτατος και ιδιαίτερα διδακτικός: κάθε μια από τις παρεισφρήσεις είναι μια άποψη της “απόκρισης στο στρες” όταν αυτό φτάνει στα άκρα.
Μεταξύ τους περιλαμβάνονται και οι εξής:
Επώδυνα συναισθήματα. Κύματα συναισθημάτων που περισσότερο αναβλύζουν από μέσα μας και μας κατακλύζουν παραμένουν στο πίσω μέρους του μυαλού μας σαν μια αρνητική υποθήκη και ως φορτικός δυνάστης, παρά αποτελούν την κυρίαρχη διάθεση.
Επάνοδος και αναμάσημα. Μια διαρκής ανάκληση του στρεσογόνου γεγονότος που επανεμφανίζεται ανεξέλεγκτα, πέρα από τα όρια των συνηθισμένων σκέψεων που κάνουμε, όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα.
Παρεισφρητικές ιδέες. Ξαφνικές και ανεπιθύμητες σκέψεις που δεν έχουν καμία σχέση με τη νοητική διεργασία εκείνης της στιγμής.
Επίμονες σκέψεις και αισθήματα. Συναισθήματα ή ιδέες που ένα άτομο δεν μπορεί να ελέγξει και να αναστείλει την εμφάνιση τους.
Υπερ εγρήγορση. Υπερεντατική ετοιμότητα, σχολαστικός έλεγχος και έρευνα που διαπνέεται και χαρακτηρίζεται από ανήσυχη προσμονή.
Αϋπνία. Παρεισφρητικές ιδέες και εικόνες που διαταράσσουν τον ύπνο.
Άσχημα όνειρα. Συμπεριλαμβάνονται οι εφιάλτες και αγχώδη όνειρα, καθώς και άλλα ανήσυχες εν υπνώσει ονειρικές παραστάσεις. Το περιεχόμενο των κακών ονείρων δεν είναι απαραίτητο να σχετίζεται με αληθινό γεγονός.
Ανεπιθύμητη αίσθηση. Η ξαφνική και ανεπιθύμητη εφόρμηση μιας αίσθησης ασυνήθιστα έντονης ή και άσχετης με την παρούσα κατάσταση, στη σφαίρα της επίγνωσης.
Αντιδράσεις κατάπληξης. Φοβισμένη υποχώρηση ή ωχρότητα του προσώπου ως απάντηση σε ερεθίσματα που κανονικά δεν δικαιολογούν τέτοιου είδους αντιδράσεις.
Όπως καταλάβατε, το άγχος παρεισφρέει με πολλές μορφές στη ψυχο – νοητική διαδικασία. Όποια κι άν είναι το προσωπείο που φοράει, όταν εγκλωβίσει την προσοχή “πάσχει ολόκληρη η παράσταση”. Όπως θα δούμε το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο είναι η άρνηση. Για να δούμε πως η άρνηση μπορεί να εξαφανίσει το άγχος, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τον καίριο ρόλο του γνωσιακού μηχανισμού στη διαδικασία απόκρισης και αντίδρασης στο στρες και ιδιαίτερα στο ρόλο που διαδραματίζει η επίγνωση της απειλής, η αγωνία και ο φόβος μας για το μελλοντικό “άγνωστο”.
Άλλα άρθρα
