Ο καταθλιπτικός δεν έχει τη δύναμη να ξεφύγει…

Οι αφορμές για να εμφανίσει κάποιος κατάθλιψη στο διάβα της ζωής του είναι πολλές. Αυτές οι αφορμές άλλοτε έχουν εξωτερική προέλευση και άλλοτε εσωτερική. Στην πρώτη περίπτωση, η κατάθλιψη εκδηλώνεται με αφορμή κάποια εξωτερικά γεγονότα, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως «σταθμοί» στην ζωή ενός ανθρώπου.

Τέτοια γεγονότα μπορεί να είναι η έντονη συναισθηματική απογοήτευση, όπως είναι ένα διαζύγιο, η απώλεια φίλων, η κοινωνική απομόνωση, οι διαπροσωπικές συγκρούσεις, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.

Μία άλλη κατηγορία προβλημάτων είναι οι οικονομικές καταστάσεις, όπως η απώλεια της εργασίας, η συνταξιοδότηση, κάποια οικονομική καταστροφή ή αποτυχία. Επίσης, τραυματικές εμπειρίες μπορούν να είναι ικανή συνθήκη για την παρουσία κατάθλιψης, όπως είναι κάποιο σοβαρό ατύχημα, η εμφάνιση μίας σοβαρής ή και χρόνιας ασθένειας, όπου το άτομο έχει να πενθήσει για την απώλεια της προηγούμενης κατάστασης της υγείας του.

Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει μία κοινή αντίδραση για όλους απέναντι σε αυτές τις εξωτερικές καταστάσεις. Είναι μερικοί άνθρωποι που καταφέρνουν να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες και προσαρμόζονται στα καινούργια δεδομένα που έχουν εμφανιστεί στην ζωή τους.

Κάποιοι άλλοι, από την άλλη, δυσκολεύονται να επανέλθουν. Ο πόνος τους δεν έχει τέλος, με αποτέλεσμα να βυθίζονται στην κατάθλιψη. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα εξωτερικά γεγονότα προστίθενται σε άλλα βαθύτερα στοιχεία της ψυχικής συγκρότησης που δεν είναι περιστασιακά και συνιστούν ένα μελαγχολικό υπόβαθρο.

Τέτοια στοιχεία είναι το παρατεταμένο στρες που αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, οι παθολογικοί φόβοι, η έλλειψη ανοχής στις ματαιώσεις, οι απαισιόδοξες πεποιθήσεις, οι έμμονες ιδέες, η έντονη τάση για εξαρτήσεις, το παθολογικό πένθος, η μοναξιά, η έλλειψη κοινωνικού περίγυρου.

Όταν η αφορμή για την κατάθλιψη είναι εσωτερικής προέλευσης, μπορεί να έχει εμφανιστεί αυθόρμητα, χωρίς το άτομο να έχει επίγνωση οποιασδήποτε απογοήτευσης ή δυστυχίας που θα μπορούσε να την δικαιολογήσει. Σε αυτήν την κατάσταση, η ψυχολογική ενέργεια έχει εξαφανιστεί πλήρως από το οπτικό πεδίο και υπάρχει πλήρης νωθρότητα.

Το άτομο που υποφέρει από αυτήν την διάθεση πιθανόν να έχει λίγο έως πολύ συναίσθηση του τι του συμβαίνει. Όμως, πραγματικά δεν βρίσκει τίποτα που να τον κάνει να αφυπνιστεί ή να αισθανθεί επαρκές ενδιαφέρον. Η κατάστασή του μοιάζει με αυτή του μισοκοιμισμένου ή του μισοξύπνιου.

Στην προσπάθειά του να ξεφύγει από αυτήν την αδράνεια που τον καταβάλλει, το άτομο είναι πολύ επιρρεπές στο να αυτοπαγιδευτεί σε μία ηθικολογική στάση. Μπορεί να θέλει να ξεπεράσει αυτήν την ψυχική δυσφορία, αλλά παράλληλα νιώθει ότι η δύναμη της θέλησής του είναι ανεπαρκής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να νιώθει κατώτερος και ένοχος όταν υποκύπτει στο δέλεαρ αυτού του συναισθηματικού βυθίσματος.

(Στην πραγματικότητα, όμως, τίποτα δεν εξαντλεί την ενέργεια ενός ανθρώπου γρηγορότερα από ένα ασαφές και μη εστιασμένο αίσθημα ενοχής. Η ματαίωση είναι ενδοψυχική και αναδιπλώνεται συνεχώς στον εαυτό της.)

Πώς μπορώ να τοποθετηθώ απέναντι στη θλίψη που νιώθω;

Είναι πολύ σημαντικό όταν θελήσουμε να αλλάξουμε την συναισθηματική μας κατάσταση, να μπορέσουμε πρώτα να την αποδεχτούμε. Aν ντρεπόμαστε ή δεν δεχόμαστε ότι νιώθουμε έτσι, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Κατά παράδοξο τρόπο, η κατάθλιψη και τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουμε μπορεί να είναι μια μεγάλη ευκαιρία για θετική αλλαγή στη ζωή μας.

H δυσάρεστη ενέργεια αυτών των συναισθημάτων μάς ωθεί να βρούμε τρόπους να νιώσουμε καλύτερα. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτήν την εσωτερική ώθηση, για να κάνουμε αλλαγές στον εαυτό μας και τη ζωή μας. Σ’ αυτή την περίπτωση τα δυσάρεστα γεγονότα, καταστάσεις και συναισθήματα γίνονται ευκαιρίες προσωπικής βελτίωσης.

Δεν αρκεί όμως η ελεύθερη βούληση για να αξιοποιήσουμε αυτές τις ευκαιρίες. Άλλωστε όπως έχει ειπωθεί εύστοχα, «βλέπω το καλύτερο και το επικροτώ, και όμως πράττω το χειρότερο». Η ελευθερία της βούλησής μας δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε πράξη.

Αν γινόταν αυτό, τα προβλήματά μας θα ήταν πολύ λιγότερα έως μηδαμηνά! Στην πραγματικότητα διαπιστώνουμε συχνά ότι συνεχίζουμε ανήμποροι να βυθιζόμαστε μέσα στην αρνητικότητα, παρά την θέλησή μας. Στο σημείο αυτό φαίνεται σαν να μην έχουμε επιλογή ή – πράγμα που είναι το ίδιο – να μην μπορούμε να κάνουμε πράξη αυτό που υπαγορεύει η ελεύθερη βούλησή μας.

Εξάλλου μπορούμε να παρατηρήσουμε το εξής:

όταν στην ζωή παρουσιάζεται ένα νέο πρόβλημα, για το οποίο η παλιά προσαρμογή είναι ανεπαρκής, είναι φυσικό να νιώθουμε ότι δεν έχουμε αρκετή ψυχολογική ενέργεια. Είναι σαν να ξεχειλίζει το ποτήρι. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή ένα παλιό κεφάλαιο στην εμπειρία μας έχει κλείσει και αυτό που χρειαζόμαστε για την καινούργια εμπειρία είναι μία πληροφορία ακόμα άγνωστη σε εμάς.

Αυτή όμως η απόσυρση που νιώθουμε είναι απαραίτητη και μας δίνει την δυνατότητα να επανατοποθετηθούμε διαφορετικά στην ζωή. Αν ερμηνεύσουμε αυτή την απόσυρση με έναν τόνο αυτομομφής, θα θεωρήσουμε τον εαυτό μας τεμπέλη, ανίκανο και αδύναμο, διαιωνίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον φαύλο κύκλο των αρνητικών συναισθημάτων.

Όταν νιώθουμε συνεχώς ένοχοι ή αποτυχημένοι, βρισκόμαστε σε μία πνευματική κατάσταση που παραλύει κάθε δυνατή προσπάθεια.

Αν παραμείνουμε προσκολλημένοι σε αυτήν την αρνητική διόγκωση του εαυτού, δεν θα προσπαθήσουμε για τίποτα, δεν θα μάθουμε τίποτα, αφαιρούμε από τον εαυτό μας την δυνατότητα να εξελιχθεί και απομονωνόμαστε από την ζωή.

Η εμφάνιση ενός νέου προβλήματος μας καλεί στην πραγματικότητα να επανεφεύρουμε τον εαυτό μας, να αναδιατάξουμε θετικά την εμπειρία μας, οδηγώντας την σε δρόμους που ίσως μέχρι τότε δεν υποψιαζόμασταν καν. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μία ευκαιρία εμπλουτισμού της ίδιας μας της ύπαρξης.

Η Μάρω Μπέλλου είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια. Κατά την κλινική της πρακτική ακολουθεί την αυτοσχεδιαστική μέθοδο. Έχει λάβει ειδίκευση στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, έχει εμβαθύνει με διατριβή στην Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία και τα τελευταία χρόνια έχει στραφεί στην Ψυχανάλυση. 

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της με τίτλο: «Ο γκατζετ-Eros: ο έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας» από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

(Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε: http://www.marobellou.gr/el/)