Πρέπει να κάνω στο παιδί μου όλα τα χατίρια;

Όπως όλοι γνωρίζουμε, η θέσπιση ορίων στη συμπεριφορά των παιδιών είναι απαραίτητη τόσο για τη δική τους προσαρμογή όσο και για την ομαλή συμβίωσή τους στην κοινωνία. Παιδιά που δεν έχουν μάθει όρια, είναι παιδιά ανεξέλεγκτα και συγχυσμένα αφού οι γονείς τους έχουν χάσει τη σταθερότητα στο μεγάλωμά τους.

Είναι παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αλληλεπίδρασή τους τόσο με τους συνομηλίκους όσο και με τους ενήλικες.

Μπορεί οι γονείς τους, να τους κάνουν όλα τα χατίρια, αλλά οι συμμαθητές τους και αργότερα ο/η σύντροφός τους δεν θα ακολουθούν τον ίδιο ρυθμό. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό όταν το παιδί δεν έχει μάθει να οριοθετεί τη συμπεριφορά του, να καταλήξει μόνο του.

Ζούμε σε μία κοινωνία που δεν είναι ανεκτική ως προς την αθέτηση των κανόνων και την επίδειξη ανοριοθέτητης συμπεριφοράς, κάτι που γίνεται κατανοητό ήδη από μικρή ηλικία όταν το παιδί ξεκινά να αλληλεπιδρά με άλλα άτομα πέρα του στενού οικογενειακού κύκλου.

Όταν γίνεται αυταρχικό με άλλα παιδιά, οι μαμάδες τους θα του κάνουν παρατήρηση. Όταν δεν ακολουθεί κανόνες στο νηπιαγωγείο, η νηπιαγωγός θα το βάλει τιμωρία. Το ίδιο θα συμβεί και στο σχολείο. Όταν προσπαθεί να επιβάλλει τα θέλω του στους συνομηλίκους του και γίνεται αυταρχικό, δε θα έχει φίλους. Όταν εκνευρίζεται με την κοπέλα του που δεν του κάνει όλα τα χατίρια, εκείνη θα φεύγει από κοντά του.

Η εκμάθηση λοιπόν των ορίων ξεκινά από μικρή ηλικία. Να θυμάστε ότι μέχρι την ηλικία των 9-10 ετών, το παιδί ουσιαστικά συμμορφώνεται στα δικά σας όρια και των δασκάλων του.

Στη συνέχεια, καλείται να  βάζει τα δικά του όρια. Υπεύθυνοι για να μάθει ένα παιδί όρια είναι οι γονείς του, και οι δύο γονείς. Όχι η νηπιαγωγός, όχι η δασκάλα, όχι οι παππούδες. Οι υπόλοιποι θεωρούν de facto ότι το παιδί ξέρει τι σημαίνει όριο, αν δεν, επιβάλλουν τις ανάλογες συνέπειες.

Συνεπώς η εκμάθηση ορίων ωφελεί τόσο το παιδί, όσο και τους γονείς. Το παιδί αποκτά τα εφόδια για να γίνει αποδεκτό από το κοινωνικό σύνολο και οι γονείς θέτουν τα θεμέλια για επιτυχημένη επικοινωνία με το παιδί, αποφεύγοντας το ενδεχόμενο των κρίσεων εκ μέρους του με την παραμικρή αφορμή.

Ενδείκνυται κάθε φορά να προσαρμόζετε την πειθαρχία στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Τούτο σημαίνει πως θα επιλέγετε ανάλογα με την ηλικία του παιδιού τόσο τον τρόπο επιβολής των ορίων όσο και τις συμπεριφορές στις οποίες οι κανόνες θα επιβάλλονται.

Να θυμάστε ότι όσο νωρίτερα μάθετε στο παιδί σας ποιοι είναι οι κανόνες που ισχύουν στο σπίτι σας, τόσο πιο εύκολα θα τους κατανοήσει και θα τους ακολουθήσει.

• Ήδη από τον 8ο κιόλας μήνα οι γονείς οφείλουν να…

 «δείχνουν» στο μωρό, ότι κάποια πράγματα πρέπει να γίνονται ή να μη γίνονται. Για παράδειγμα, όταν αρχίσει το μωρό να σας γρατζουνάει ή να σας τραβάει τα μαλλιά, δείξτε του ότι αυτό δεν σας αρέσει. Κρατήστε απαλά τα χέρια του και πείτε του ήρεμα: «Αυτό δεν μου αρέσει, σε παρακαλώ μην το κάνεις».

Σίγουρα θα το ξανακάνει και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό, αλλά εσείς οφείλετε να δείξετε τη δυσαρέσκειά σας χωρίς εκνευρισμό και φωνές.

• Μετά τον 1ο χρόνο ζωής, το παιδί θέλει να…

μαθαίνει, να ακουμπάει, να δοκιμάζει, να εξερευνά τα πάντα. Πλέον είναι η κατάλληλη στιγμή για να θέσετε τα πρώτα θεμέλια για τους κανόνες πειθαρχίας που θα το στηρίξουν στο μέλλον. Η συμπεριφορά σας χρειάζεται να διέπεται από συνέπεια και σταθερότητα. Σε κανένα γονιό δεν του αρέσει να ακούει και να βλέπει το παιδί του να κλαίει. Ωστόσο σε περιστατικά όπως να βάλει τα χέρια του στα μάτια της κουζίνας ή να τρέξει στο δρόμο αφήνοντας το χέρι σας, οφείλετε να του δώσετε να καταλάβει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό.

Να θυμάστε ότι:

τα παιδιά σε μικρή ηλικία δεν έχουν αναπτύξει ακόμη, την αίσθηση του κινδύνου με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος σοβαρών τραυματισμών.

Όταν το παιδί κλαίει μετά από κάποια δική σας νουθέτηση, αφήστε το να κλάψει χωρίς να το πάρετε αμέσως αγκαλιά. Σε αντίθετη περίπτωση θα το μπερδέψετε και σε βάθος χρόνου δε θα λαμβάνει σοβαρά τις παρεμβάσεις σας.

Συνεπώς, όταν πρόκειται για τη σωματική του ακεραιότητα, να είστε απόλυτα σαφείς. Με την επιβράβευση για την καλή του συμπεριφορά και την αρνητική ενίσχυση για την κακή, το παιδί θα αρχίσει σιγά – σιγά να καταλαβαίνει τη διαφορά του σωστού και του λάθους.

Για να αποφύγετε τον τραυματισμό του ή το σπάσιμο του αγαπημένου σας βάζου, μπορείτε να εξαφανίσετε από το οπτικό του πεδίο οτιδήποτε εύθραυστο ή να στρέψετε την προσοχή του σε κάτι άλλο όταν πάει να κάνει μία ζημιά.

Τα παιδιά συνεχώς εξερευνούν τον περιβάλλοντα χώρο, ενώ παράλληλα δοκιμάζουν και αναπτύσσουν τις ικανότητές τους. Συνεπώς, όταν προσπαθούμε διαρκώς να τους απαγορεύσουμε κάτι, δε μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν σωστά τον κόσμο.

Γι αυτό να θυμάστε:

ότι η βάση για να δεχθεί ένα παιδί το «όχι» – οπότε να αποδεχθεί το όριο που του βάζουμε – είναι το «ναι».

Για παράδειγμα ένα μικρό παιδί μπορεί να θέλει να παίξει με τα μάτια της κουζίνας. Αντί να του απαγορεύσουμε να τα αγγίξει, μπορούμε να του ζητήσουμε να μας βοηθήσει να μαγειρέψουμε ένα φαγητό. Έτσι, θα ικανοποιήσει την περιέργειά του και θα αντιληφθεί ότι χρειάζεται βοήθεια κάθε φορά που θα δοκιμάζει να «παίξει» με τα μάτια της κουζίνας.

• Μετά τον 3ο χρόνο, το παιδί σας πρέπει να…

είναι σε θέση να καταλαβαίνει τι σημαίνει κοινωνική συμπεριφορά και ότι υπάρχουν κανόνες που πρέπει να ακολουθεί. Τώρα πλέον γνωρίζει καλά ποια είναι τα πρέπει και ποιες οι επιπτώσεις των πράξεών του. Το παιδί μπορεί πια να διακρίνει το σωστό από το λάθος.

Σε αυτή την ηλικία εδραιώνονται ο σεβασμός, ο αυτοέλεγχος και η συνέπεια. Η συνέπεια της πράξης του σε αυτή τη φάση μπορεί να είναι η απομόνωσή του στο δωμάτιό του με ανοιχτή πόρτα για λίγα λεπτά, μέχρι να το φωνάξετε εσείς, η λεγόμενη μέθοδος «time out».

• Στις ηλικίες 3-5 ετών, μπορείτε να…

χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο του «time out» καθώς και να επιχειρήσετε την πιθανότητα εφαρμογής λογικών συνεπειών. Για παράδειγμα, αν το παιδί έχει χρωματίσει το πάτωμα, μπορείτε να του πάρετε τις μπογιές και να καθαρίσει το πάτωμα, ώστε να κατανοήσει ότι είναι υπεύθυνο και πρέπει να επωμίζεται τις συνέπειες των πράξεών του. Μέχρι την ηλικία των 5 ετών τίθενται οι κανόνες που θα ακολουθούν το παιδί σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.

Χρήσιμο είναι να δίνετε πάντα στο παιδί σας τη δυνατότητα δράσης και επιλογής στα πλαίσια ορίων. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε:

«Πρέπει να φορέσεις κασκόλ, θέλεις το μπλε ή το μωβ;», αντί να του επιβάλλετε κάτι συγκεκριμένο χωρίς ελευθερία επιλογής. Έτσι, δέχεται πιο εύκολα τα όρια, βλέποντας ότι δεν του επιβάλλεστε στα πάντα.

Σημαντικό επίσης είναι να επιβραβεύετε τις επιθυμητές συμπεριφορές αντί να σχολιάζετε τις μη επιθυμητές, π.χ. Αντί για: «Μην κρατάς όλα τα παιχνίδια μόνο για τον εαυτό σου», πείτε: «Μπράβο που παίζεις ωραία με τον αδερφό σου! Πολύ σε χαίρομαι!».

• Στις ηλικίες 6–12 ετών…

η μέθοδος του «time out», η εφαρμογή συνεπειών και η καθυστέρηση ή η απόσυρση προνομίων αποτελούν αποδεκτούς τρόπους πειθαρχίας. Για παράδειγμα, το παιδί δεν επιμελείται την σχολική του τσάντα. Αντί να το κάνετε εσείς, αφήστε το να υποστεί τη λογική συνέπεια. Αν αφήσει ατημέλητη την τσάντα του, θα ψάχνει μια ώρα να βρει τα τετράδια και τα βιβλία του.

Στην εφηβεία ενδείκνυται οι κανόνες να τίθενται έπειτα από συζήτηση. Γνωρίζοντας ότι το ρωτήσατε και ότι η γνώμη του υπολογίστηκε, ο έφηβος θα αισθάνεται μεγαλύτερη υπευθυνότητα. Θα το σκέφτεται περισσότερο πριν αθετήσει μία συμφωνία.

Σε περίπτωση που την παραβεί, θα αποδεχτεί ευκολότερα ότι έκανε λάθος, χωρίς να εξεγείρεται για την αδικία. Σε τακτά χρονικά διαστήματα μπορείτε να επανεξετάζετε τα όρια που του έχετε θέσει. Συνήθως με την πάροδο του χρόνου, τα όρια μειώνονται και οι ελευθερίες αυξάνονται. Ωστόσο, σε περίπτωση που ο έφηβος επιδείξει ανωριμότητα, ίσως χρειαστεί τα όρια να γίνουν πιο αυστηρά.

Ανεξαρτήτως της ηλικίας του παιδιού σας, να θυμάστε ότι:

• Οι γονείς χρειάζεται να ακολουθούν κοινή πορεία στη διαπαιδαγώγηση, να υποστηρίζουν τις ίδιες αντιλήψεις και τους ίδιους τρόπους συμπεριφοράς. Ειδάλλως το παιδί μπερδεύεται και διακρίνει τους γονείς στον «καλό» που του κάνει μόνιμα τα χατίρια και στον «κακό», που του λέει συνέχεια όχι.

• Πολλές φορές θυμόμαστε την επιβολή ορίων όταν εκείνα ξεπερνιούνται. Τότε είναι η χειρότερη ώρα για να τη θέσπιση κανόνων. Η πιο κατάλληλη στιγμή είναι μία ουδέτερη, χαλαρή ή ευχάριστη στιγμή ή 2-3 ώρες αφότου έχει τελειώσει ο τσακωμός.

• Η τιμωρία δεν πρέπει να στρέφεται προς το παιδί αλλά προς την πράξη του, όπως και η επίπληξη. Αντί να πείτε: «Είσαι κακό παιδί», χρησιμοποιείστε εκφράσεις όπως: «Αυτό που έκανες δεν ήταν καλό».  

• Να παίρνετε μερικές βαθιές ανάσες προτού ξεσπάσετε άγρια. Όσο απογοητευμένοι, εκνευρισμένοι, ή κουρασμένοι και αν είστε, αποφύγετε τη λεκτική ή σωματική επιθετικότητα στο παιδί. Με το ξύλο στέλνετε το μήνυμα στο παιδί ότι είναι αποδεκτό με τη βία να ελέγχεις τους άλλους. Ακόμη, μπορεί να αποδέχεται τη βία των άλλων προς εκείνο για το «καλό» του. Ενθαρρύνετε τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων με τα παιδιά.

• Η συχνή τιμωρία για ασήμαντα θέματα είναι επιβλαβής. Αφενός με την πάροδο του χρόνου η επιβολή συνεπειών για το πιο μικρό ζήτημα θα χάσει την ισχύ της, αφετέρου το παιδί δε θα καταλάβει τη σπουδαιότητα μιας πραγματικά ανεπιθύμητης ή επικίνδυνης συμπεριφοράς, αφού ανεξαρτήτως σημασίας όλες θα τιμωρούνται. Επιπλέον, οι μεγάλοι περιορισμοί δεν αφήνουν στο παιδί το περιθώριο να κάνει λάθη, οπότε να μάθει από αυτά και να αναπτύξει την προσωπικότητά του.

• Συνήθως είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε πότε τα παιδιά παραβιάζουν τα όριά μας, παρά πότε εμείς παραβιάζουμε τα δικά τους. Αν το παιδί επιδεικνύει διαρκώς ανεπιθύμητες συμπεριφορές, αν καταπατά συνεχώς τα όρια που του έχετε επιβάλλει, πιθανώς αυτό να αποτελεί προειδοποίηση ότι τα συγκεκριμένα όρια είναι ασφυκτικά. Επικοινωνήστε μαζί του ώστε να εντοπίσετε την ακριβή αιτία αυτής της συμπεριφοράς. Αν δυσκολεύεστε στην επικοινωνία, αναζητείστε τη βοήθεια ενός ειδικού.

Το να έχεις όρια σημαίνει πάνω από όλα να σέβεσαι τα όρια του άλλου. Ένα παιδί που έχει μάθει να τηρεί τα όρια, δεν θα επιτρέψει εύκολα να καταπατήσουν τα δικά του.

Γράφει η Ανδριάννα Γεροντή – Συστημική και Εναλλακτική Θεραπεύτρια του ΚΕ.ΘΕ.ΣΥ (Ανασυνδιασμένη Ψυχοθεραπεία).

(Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε: https://www.kethesy.gr/)