Κατάθλιψη, εμμονές και άγχος χέρι-χέρι με τη χρόνια κόπωση – Τι δείχνει ελληνική μελέτη

Μια νέα επιστημονική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα φέρνει στο φως τη στενή σχέση ανάμεσα στη χρόνια κόπωση και την ψυχική δυσφορία. Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Musculoskeletal Care, καταγράφει εκτεταμένα συμπτώματα ψυχικής εξάντλησης και ψυχοπαθολογίας σε ασθενείς φυσικοθεραπείας. Οι συγγραφείς της μελέτης, κ. Ζαχαρίας Ασλανίδης και κυρία Ουρανία Κότσιου, προέρχονται από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Πάτρας και το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επισημαίνοντας τη σημασία της εθνικής συμβολής στην κατανόηση ενός φαινομένου με παγκόσμιο αντίκτυπο.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε κλινική φυσικοθεραπείας στις Σέρρες και περιέλαβε 172 ενήλικες ασθενείς -η πλειοψηφία ήταν 60 ετών και άνω (30,23%) -που αντιμετώπιζαν επίμονη κόπωση, παράλληλα με μυοσκελετικά προβλήματα. Οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν με δύο διεθνώς αναγνωρισμένα ερωτηματολόγια: την Κλίμακα Αξιολόγησης Κόπωσης (FAS), που μετρά τη σωματική και νοητική κόπωση, και το Symptom Checklist-90 (SCL-90), το οποίο αποτυπώνει την ένταση διαφόρων ψυχολογικών συμπτωμάτων, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, ο παρανοϊκός ιδεασμός και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Αποκαλυπτικά -και ανησυχητικά -ευρήματα

Πάνω από το 90% των συμμετεχόντων ανέφερε σημαντική σωματική κόπωση, ενώ σχεδόν το 77% παρουσίασε υψηλά επίπεδα ψυχικής κόπωσης. Η ψυχική εξάντληση -η αίσθηση ότι το μυαλό δεν «αντέχει» άλλο, ότι η συγκέντρωση μειώνεται και η σκέψη θολώνει -φάνηκε να συνδέεται στενά με την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων, καθώς και με αγχώδεις και ψυχικές διαταραχές, όπως ο ιδεοψυχαναγκασμός. Ιδιαίτερα έντονη ήταν η παρουσία παρανοϊκού ιδεασμού, με ποσοστά που άγγιξαν το 61%, καθώς και της ιδεοψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς που βρέθηκε στο 59,9% του δείγματος. Επιπλέον, σχεδόν 8 στους 10 συμμετέχοντες εμφάνισαν ψυχολογική δυσφορία σε επίπεδα που ξεπερνούν το κλινικά ανεκτό όριο, κάτι που υποδηλώνει την ανάγκη για περαιτέρω ψυχολογική αξιολόγηση.

Οι στατιστικές αναλύσεις ανέδειξαν μια ισχυρή και σαφή συσχέτιση: όσο πιο έντονη ήταν η κόπωση -και κυρίως η ψυχική -τόσο σοβαρότερα ήταν τα συμπτώματα ψυχολογικής δυσφορίας. Η νοητική συσχετίστηκε ιδιαίτερα με την κατάθλιψη και τις εμμονές, ενώ η σωματική φάνηκε να ενισχύει τη σωματοποίηση, δηλαδή την έκφραση ψυχικής έντασης μέσω σωματικών συμπτωμάτων, όπως πόνοι και δυσφορία χωρίς σαφή οργανική αιτία.

Την ίδια στιγμή, άλλες ψυχοπαθολογικές διαστάσεις εμφανίστηκαν με μικρότερη συχνότητα: φοβικό άγχος αναφέρθηκε από μόλις το 22,7% των συμμετεχόντων, ενώ ψυχωτικά χαρακτηριστικά (όπως αποσύνδεση από την πραγματικότητα ή αλλόκοτη σκέψη) εντοπίστηκαν περίπου στο 33%. Αν και λιγότερο συχνές, οι διαστάσεις αυτές παραμένουν σημαντικές για την πλήρη κατανόηση του ψυχολογικού φορτίου των ασθενών με χρόνια κόπωση.

Ο ρόλος των κοινωνικοδημογραφικών χαρακτηριστικών

Η ηλικία αναδείχθηκε ως σημαντικός παράγοντας, με τους μεγαλύτερους ασθενείς να εμφανίζουν αυξημένη κόπωση και ψυχολογική επιβάρυνση. Ταυτόχρονα, το μορφωτικό επίπεδο φαίνεται να λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας: άτομα με ανώτερη εκπαίδευση παρουσίαζαν χαμηλότερα επίπεδα κόπωσης και μικρότερη ψυχική δυσφορία, ενώ εκείνοι με πρωτοβάθμια εκπαίδευση εμφάνιζαν σημαντικά υψηλότερους δείκτες παρανοϊκής σκέψης και συνολικής επιβάρυνσης.

Η ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης που έλαβε υπόψη την κόπωση, την ηλικία, το φύλο και το μορφωτικό επίπεδο, ανέδειξε την κόπωση ως τον ισχυρότερο προβλεπτικό παράγοντα για την ψυχοπαθολογία. Συνολικά, το μοντέλο εξηγούσε σχεδόν το 50% της μεταβλητότητας των ψυχολογικών συμπτωμάτων, στοιχείο που υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο της εξάντλησης στην ψυχική υγεία.

Η χρόνια κόπωση δεν είναι απλώς «παραδοσιακή κούραση»

Η χρόνια κόπωση αποτελεί μια κατάσταση βαθιά συνυφασμένη με την ψυχική υγεία, που συχνά δεν αναγνωρίζεται ούτε αντιμετωπίζεται επαρκώς. Οι ερευνητές προτείνουν μια διεπιστημονική προσέγγιση, συνδυάζοντας φυσικοθεραπεία, ψυχολογική υποστήριξη και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις, ειδικά για τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένους και άτομα χαμηλότερης εκπαίδευσης).

Η μελέτη περιορίζεται από το γεγονός ότι είναι διατομεακή, δηλαδή αποτυπώνει δεδομένα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο και δεν μπορεί να καθορίσει αιτιακές σχέσεις. Επίσης, πραγματοποιήθηκε σε μία μόνο κλινική, γεγονός που περιορίζει τη γενίκευση των ευρημάτων. Ωστόσο, πρόκειται για μια από τις πρώτες ολοκληρωμένες προσπάθειες στην Ελλάδα να διερευνηθεί η σύνδεση ανάμεσα στην κόπωση και την ψυχική υγεία, με επιστημονική πληρότητα και χρήση διεθνώς αποδεκτών εργαλείων.

Σε μια εποχή όπου η ψυχική επιβάρυνση αυξάνεται και η εξάντληση μοιάζει να είναι η νέα «πανδημία σιωπής», η παρούσα έρευνα αποτελεί μια πολύτιμη ελληνική συνεισφορά στη συζήτηση για το πώς γίνεται αντιληπτή και διαχειρίζεται η σωματική και ψυχική υγεία.

Πηγή: Υγεία Μου