Ένα πρωτοποριακό τεστ λόγου που μπορεί με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης να εντοπίσει νευροεκφυλιστικές διαταραχές και κατάθλιψη σε πρώιμο στάδιο έχει αναπτύξει η ερευνήτρια Βασιλική Ρεντούμη, γλωσσολόγος με χρόνια ερευνητικής δραστηριότητας στο μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο της χώρας μας, τον «Δημόκριτο».
Μετράτε θερμίδες; Πόσο κινδυνεύετε από κατάθλιψη
Έχοντας αρχικά την ιδέα του τεστ βασιζόμενη στην πεποίθηση ότι η γλώσσα αποτελεί έναν εξαιρετικά ισχυρό βιοδείκτη της εγκεφαλικής λειτουργίας, γρήγορα ανέπτυξε τη δική της start – up εταιρεία, τη LANGaware, η οποία έχει ισχυρή παρουσία σε Ευρώπη και ΗΠΑ, συνεργαζόμενη με κορυφαία νοσοκομεία και συστήματα Υγείας.
Η ιδέα για τη δημιουργία ενός τεστ που αξιοποιεί την Τεχνητή Νοημοσύνη για την έγκαιρη ανίχνευση της Νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων νευροεκφυλιστικών και ψυχιατρικών νόσων ξεκίνησε πριν από περίπου 13 χρόνια. «Ως γλωσσολόγος, με αφετηρία τη διδακτορική μου διατριβή στην υπολογιστική γλωσσολογία και την τεχνητή νοημοσύνη, ανέπτυξα υπολογιστικά μοντέλα που μπορούν να ποσοτικοποιήσουν και να αξιοποιήσουν τη δύναμη του λόγου. Μέσα από την έρευνά μου, έγινε ξεκάθαρο ότι ο λόγος, η ομιλία και η γλωσσική έκφραση φέρουν κρυφά, αλλά σημαντικά, ίχνη της γνωστικής και ψυχικής μας κατάστασης πολύ πριν εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα.
Κεντρικό στοιχείο της προσέγγισής μου είναι ο συγκερασμός του λόγου ως έκφραση του λογικού νου και ως έλλογης πράξης — δηλαδή της γλώσσας και της ομιλίας όχι μόνο ως στατικών μέσων επικοινωνίας, αλλά ως δυναμικών πράξεων με νόημα, προθέσεις και συναισθήματα. Αυτή η διττή φύση του λόγου, της ομιλίας και της γλωσσικής έκφρασης ανοίγει απεριόριστους δρόμους στη διαδικασία της διάγνωσης, καθώς αποκαλύπτει την οργάνωση της σκέψης, αλλά και τη συναισθηματική και γνωστική λειτουργία του ατόμου», σημειώνει η κυρία Ρεντούμη στο ygeiamou.gr.
Πώς λειτουργεί το τεστ
Το τεστ της LANGaware – που είναι διαθέσιμο στην πλατφόρμα της εταιρείας, σε συνεργαζόμενα κέντρα και χρησιμοποιείται από πολλούς ειδικευμένους γιατρούς – είναι μια ψηφιακή καινοτομία που στοχεύει στην έγκαιρη ανίχνευση νευροεκφυλιστικών και ψυχικών διαταραχών, αναλύοντας το γλωσσικό αποτύπωμα κάθε εξεταζόμενου.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με όσα εξηγεί η δημιουργός του τεστ, ο χρήστης καλείται να μιλήσει, περιγράφοντας μια εικόνα ή αφηγούμενος μια μικρή ιστορία. «Η ηχογράφηση αυτή αναλύεται από ένα προηγμένο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που εντοπίζει γλωσσικά μοτίβα και βιοδείκτες, που έχουν συσχετιστεί με τη γνωστική έκπτωση και την κατάθλιψη, όπως ρυθμός, συντακτική πολυπλοκότητα και λεξιλογική ποικιλία. Ο αλγόριθμος συγκρίνει τα χαρακτηριστικά του λόγου του εξεταζόμενου με δεδομένα από χιλιάδες ασθενείς και υγιείς συμμετέχοντες. Ουσιαστικά, το τεστ εντοπίζει πιθανές αποκλίσεις στον λόγο που μπορεί να συνδέονται με παθολογικές καταστάσεις, πριν αυτές γίνουν αντιληπτές με παραδοσιακά μέσα. Η πλατφόρμα της LANGaware δίνει στους ιατρούς ένα ισχυρό εργαλείο για την έγκαιρη ανίχνευση και παρακολούθηση νευροεκφυλιστικών και ψυχιατρικών παθήσεων, επιτρέποντάς τους να παρέμβουν νωρίτερα και πιο αποτελεσματικά έτσι ώστε να επιβραδύνουν την εξέλιξη των συμπτωμάτων και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών», εξηγεί η ερευνήτρια.
Η αξιολόγηση της γνωστικής λειτουργίας απευθύνεται κυρίως σε άτομα άνω των 50 ετών, ενώ η αξιολόγηση της κατάθλιψης αφορά και νεότερους ενήλικες, από 20 ετών και άνω, που ενδιαφέρονται για την ψυχική τους υγεία. Μέσα σε μόλις τρία λεπτά, ο ιατρός λαμβάνει εκτίμηση του κινδύνου για νοητική ή ψυχική διαταραχή, επιτρέποντας άμεση παρέμβαση και παραπομπή σε ειδικό. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του πρωτότυπου τεστ λόγου είναι η ικανότητά του να ανιχνεύει την ήπια γνωστική έκπτωση και την κατάθλιψη από τα πρώιμα στάδια. Αυτό επιτρέπει την έγκαιρη κινητοποίηση του εξεταζόμενου και την παραπομπή του σε ειδικό ιατρό (Νευρολόγο, Ψυχίατρο) για περαιτέρω αξιολόγηση και καθοδήγηση. Η συνδυασμένη αξιολόγηση γνωστικής λειτουργίας και κατάθλιψης είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς οι δύο καταστάσεις συχνά συνυπάρχουν και αλληλοεπηρεάζονται. Μάλιστα, η επανάληψη του τεστ μετά από λίγους μήνες διευκολύνει την παρακολούθηση της πορείας.
Εγκυρότητα και αποτελεσματικότητα
Όπως επισημαίνει η ερευνήτρια, η εγκυρότητα του τεστ είναι τεκμηριωμένη μέσω πολυετούς έρευνας και επιστημονικής αξιολόγησης και υποστηρίζεται από το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο της Ελλάδας, το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Ο αλγόριθμος που χρησιμοποιείται έχει εκπαιδευτεί με χιλιάδες δεδομένα από πραγματικούς εξεταζόμενους, των οποίων οι διαγνώσεις βασίζονταν σε έγκυρα ιατρικά πρωτόκολλα (νευροψυχολογικά τεστ, MRI κ.α.), μέσα από συνεργασίες στην Ελλάδα με το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, το Albion Study και τα κέντρα μνήμης Alzheimer Hellas, όσο και στις ΗΠΑ με το New IDEAS Study, το McGill University και το Medical University of South Carolina, MUSC.
Οι ηχογραφήσεις του λόγου αναλύθηκαν προκειμένου να εντοπιστούν μοτίβα που διαφοροποιούν ασθενείς από υγιή άτομα, ανεξαρτήτως των δημογραφικών τους χαρακτηριστικών, κάνοντάς το ένα αντικειμενικό εργαλείο. Η ευαισθησία και η ακρίβεια είναι εξαιρετικά υψηλές και στις δύο αξιολογήσεις. «Συγκεκριμένα, για την εκπαίδευση του μοντέλου έχουν συλλεχθεί πάνω από 18.000 κλινικά δεδομένα από ασθενείς με άνοια και 8.000 κλινικά δεδομένα από ασθενείς με κατάθλιψη. Στο τεστ της γνωστικής έκπτωσης η ευαισθησία και η ειδικότητα είναι 90%, και 85% και στην κατάθλιψη 83% και 80% αντίστοιχα. Επιπλέον, κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, όπως το Journal of Alzheimer’s Disease, έχουν φιλοξενήσει τα ερευνητικά μας αποτελέσματα», αναφέρει η κυρία Ρεντούμη.
Προσθέτει δε ότι τα αποτελέσματα του τεστ έχουν αξιολογηθεί σε κλινικό και πειραματικό επίπεδο, επιβεβαιώνοντας την ακρίβεια και την προγνωστική του ικανότητα. Η πλατφόρμα έχει ήδη εφαρμοστεί σε ευρύ πληθυσμό και τα στατιστικά δείχνουν ότι επιτυγχάνει σημαντικά υψηλότερα ποσοστά ευαισθησίας και ειδικότητας σε σχέση με παραδοσιακές μεθόδους αξιολόγησης.
Πηγή: ygeiamou.gr
