Ενεργητική ακρόαση: το κλειδί για αποτελεσματική επικοινωνία

Η αίσθηση ότι δεν εισακουγόμαστε είναι ίσως ένα από τα πιο απογοητευτικά συναισθήματα που μπορεί να φανταστεί κανείς. Τα μικρά παιδιά γκρινιάζουν γι ‘αυτό, οι έφηβοι απομακρύνονται, τα ζευγάρια χωρίζουν, εταιρείες διαλύονται κ.ο.κ. Ένας από τους βασικούς λόγους που παρουσιάζεται αυτό το χάσμα επικοινωνίας είναι ότι η ακρόαση είναι μια ικανότητα που σπάνια θεωρούμε πως απαιτεί γνώση και εξάσκηση. Όπως πολύ εύστοχα είχε διατυπώσει ο Winston Churchill: “Χρειάζεται κουράγιο για να σηκωθείς και να μιλήσεις. Χρειάζεται κουράγιο για να καθίσεις και να ακούσεις”. Η ενεργητική ακρόαση -με πολύ απλά λόγια- μεταφράζεται στο ότι ακούμε προσεκτικά τον συνομιλητή μας. Προϋποθέτει ωστόσο, μια πολύ πιο σύνθετη και δύσκολη διαδικασία από αυτή που αρχικά φαντάζεται κάποιος. Ορισμένοι μάλιστα τη χαρακτηρίζουν ως τέχνη.

Τι ακριβώς είναι η ενεργητική ακρόαση:

Αναφέρεται σε ένα μοτίβο ακρόασης, κατά το οποίο αλληλεπιδρούμε με τον συνομιλητή μας με θετικό τρόπο. Είναι η διαδικασία του να ακούμε προσεκτικά, ενώ κάποιος άλλος μιλά, παραφράζοντας και αντανακλώντας όσα λέγονται, χωρίς να τον κρίνουμε και να τον συμβουλεύουμε. Όταν ασκούμε την ενεργητική ακρόαση, κάνουμε το άλλο άτομο να αισθάνεται ότι ακούγεται και εκτιμάται. Με αυτόν τον τρόπο, συνιστά το θεμέλιο για οποιαδήποτε επιτυχημένη συνομιλία. Η ενεργή ακρόαση περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από το να ακούμε κάποιον να μιλάει. Κατά την πρακτική της, εστιάζουμε πλήρως σε αυτά που λέγονται. Ακούμε με όλες μας τις αισθήσεις και δίνουμε την πλήρη προσοχή μας στο άτομο που μιλά.

Μη λεκτικά χαρακτηριστικά ενεργητικής ακρόασης:

Το να ακούμε σημαίνει, όχι μόνο να κατανοούμε τις λέξεις και τις πληροφορίες που μας παρέχονται, όχι μόνο να βλέπουμε την εξωτερική εικόνα που εκπέμπει κάποιος, αλλά και να έχουμε κατανόηση των συναισθημάτων και κυρίως των μη λεκτικών σημάτων που εκπέμπονται με τη γλώσσα του σώματος, δεδομένου ότι πολλές φορές αυτό που λέμε έρχεται σε αντίθεση με το μήνυμα που εκπέμπουμε συνολικά.

Όταν ακούμε με προσοχή, αν μας ενδιαφέρει αυτό που μας λέει κάποιος, ασχολούμαστε, έστω και υποσυνείδητα, ακόμα και με τις μικρές λεπτομέρειες, όπως είναι ο τόνος και ο επιτονισμός της ομιλίας κάποιου, σε συνδυασμό με τις εκφράσεις του προσώπου του. Όλα τα παραπάνω αποτελούν σήματα, τα οποία θα μας καθοδηγήσουν στο να αντιληφθούμε τα συναισθήματα και το συγκινησιακό φορτίο του συνομιλητή μας, ώστε να επικοινωνήσουμε πιο αποτελεσματικά μαζί του, αλλά και να τον κάνουμε να αισθανθεί καλύτερα μέσω της οικοδόμησης μίας ισχυρότερης, βαθύτερης και ειλικρινούς σχέσης. Πώς μπορούμε όμως εμείς με τη σειρά μας να δομήσουμε το επιδιωκόμενο αυτό είδος σχέσης;

Χαμόγελο

Τα μικρά χαμόγελα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δείξουν ότι ο ακροατής δίνει προσοχή σε όσα λέγονται ή ως ένδειξη συμφωνίας ή ικανοποίησης σχετικά με τα μηνύματα που λαμβάνει. Σε συνδυασμό με νεύματα του κεφαλιού, τα χαμόγελα μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά επιβεβαιωτικά στοιχεία, ότι ο παραλήπτης ακούει και κατανοεί τις πληροφορίες που δέχεται.

Οπτική επαφή

Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να στοχεύουμε σε επαφή με τα μάτια περίπου 60% έως 70% του χρόνου ενώ ακούμε. Είναι συνήθως ενθαρρυντικό για τον ακροατή να κοιτάζει τον ομιλητή. Βέβαια υπάρχουν και οι ντροπαλοί ομιλητές, επομένως θα πρέπει να ζυγίζουμε τις εκάστοτε καταστάσεις και να πράττουμε ανάλογα.

Στάση του σώματος

Η στάση του σώματος μπορεί να πει πολλά για τον αποστολέα και τον παραλήπτη μηνυμάτων στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Ο προσεκτικός ακροατής τείνει να κλίνει ελαφρώς προς τα εμπρός ή προς τα πλάγια ενώ κάθεται. Άλλα σημάδια που μαρτυρούν ενεργητική ακρόαση μπορεί να περιλαμβάνουν μια ελαφριά κλίση του κεφαλιού ή τη στήριξη του κεφαλιού από τη μία πλευρά.

Αντανάκλαση/Κατοπτρισμός εκφράσεων

Η αυτόματη αντανάκλαση/κατοπτρισμός οποιωνδήποτε εκφράσεων του προσώπου που χρησιμοποιεί ο ομιλητής μπορεί να αποτελεί ένδειξη προσεκτικής ακρόασης. Αυτές οι ανακλαστικές εκφράσεις μπορούν να συμβάλλουν στην ένδειξη συμπάθειας και ενσυναίσθησης σε πιο συναισθηματικές καταστάσεις. Χρειάζεται όμως να έχουμε στον νου μας ότι η απόπειρα να μιμηθούμε συνειδητά τις εκφράσεις του προσώπου (δηλαδή όχι την αυτόματη αντανάκλαση των εκφράσεων) μπορεί να αποτελέσει ένδειξη απροσεξίας.

Περισπασμός

Ο ενεργός ακροατής δεν αποσπάται, και ως εκ τούτου, αποφεύγει να κοιτάξει ένα ρολόι, να παίξει με τα μαλλιά του, το κινητό του κ.λ.π. Αν ονειροπολούμε, τσεκάρουμε τα μηνύματά μας ή ζωγραφίζουμε κάτι αφηρημένα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα χάσουμε τα μη λεκτικά στοιχεία της συζήτησης.

Λεκτικά χαρακτηριστικά της ενεργητικής ακρόασης

Η σημασία των λεπτομερειών

Το να θυμόμαστε λεπτομέρειες, ιδέες και έννοιες από προηγούμενες συζητήσεις αποδεικνύει ότι ο ακροατής είχε επιστήσει την προσοχή του κατά τη διάρκεια της συζήτησης και είναι πιθανό να ενθαρρύνει τον ομιλητή να συνεχίσει. Κατά τη διάρκεια μεγαλύτερων συζητήσεων μπορεί να είναι σκόπιμο να κάνουμε πολύ σύντομες σημειώσεις ώστε να λειτουργήσουν ως βάση για να κάνουμε ερωτήσεις ή διευκρινίσεις αργότερα.

Ερωτήσεις

Κάνοντας ερωτήσεις ή ζητώντας επεξηγήσεις για αυτά που έχουμε ακούσει, δείχνουμε πως ενδιαφερόμαστε για τη συζήτηση και τον συνομιλητή μας. Μπορούμε έπειτα, να ρωτήσουμε για τον τρόπο που μπορεί να αισθάνεται για μια κατάσταση ή ένα πρόσωπο που το απασχολεί. Είναι σημαντικό να κάνουμε τον συνομιλητή μας να αισθανθεί άνετα και ασφάλεια. Οπότε κρίνεται σημαντικό να μην τον πιέσουμε να μας μιλήσει αλλά στην πραγματικότητα να τον αφήσετε να ανοιχθεί, συμμετέχοντας ενεργητικά στην συζήτησή μας.

Αποφυγή διακοπών

Η υπομονή αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην ενεργητική ακρόαση. Μία παύση, ακόμη και μεγάλη, δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο ομιλητής έχει ολοκληρώσει αυτά που είχε να πει. Μερικές φορές, δεδομένου ότι το κάθε άτομο σκέφτεται και μιλάει με τους δικούς του ρυθμούς, χρειάζεται χρόνος για να διατυπώσει το τι θέλει να πει και πώς να το πει. Δε διακόπτουμε λοιπόν, πριν τελειώσει κάποιος την πρότασή του. Η διακοπή της συνομιλίας μπορεί να στείλει το μήνυμα ότι: «αυτό που θέλω να πω εγώ είναι πιο σημαντικό και πιο ενδιαφέρον», «δεν ενδιαφέρομαι πραγματικά για αυτό που λες», «δεν έχω χρόνο για τη γνώμη σου».

Σύνοψη

Μέσω της επαναδιατύπωσης των κύριων ιδεών, θεματικών και αισθημάτων που έχει εκφράσει ο ομιλητής δημιουργείται μια συνολική άποψη και μια βάση από την οποία να συνεχιστεί ο διάλογος. Ουσιαστικά δηλαδή, κάνουμε μια περίληψη των όσων έχουν ειπωθεί με δικά μας λόγια. Αναφερόμαστε στα  βασικά σημεία του ληφθέντος μηνύματος με σαφή τρόπο, δίνοντας παράλληλα στον ομιλητή την ευκαιρία να διορθώσει κάποια μέρη εάν είναι απαραίτητο.

Οφέλη από την Ενεργή Ακρόαση

Η καθιέρωση της συνήθειας της ενεργητικής ακρόασης μπορεί να έχει πολλές θετικές επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της ζωή μας:

Σχέσεις

Η ενεργητική ακρόαση μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την άποψη ενός άλλου ατόμου και να ανταποκριθούμε με ενσυναίσθηση. Μας επιτρέπει επίσης να διατυπώσουμε ερωτήσεις για να βεβαιωθούμε ότι κατανοούμε όσα λέγεται. Επιπροσθέτως, επικυρώνει τον ομιλητή και τον κάνει να θέλει να μιλήσει περισσότερο.

Δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς αυτός ο τύπος ακρόασης θα ωφελούσε τις σχέσεις. Το να είσαι ενεργός ακροατής σε μια σχέση σημαίνει ότι αναγνωρίζεις ότι η συζήτηση αφορά περισσότερο τον σύντροφό σου παρά εσένα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν μέσα στη σχέση ο σύντροφος μας είναι αγχωμένος ή στεναχωρημένος για κάποιο ζήτημα. Η ικανότητά να ακούμε ενεργά τον σύντροφο μας που περνάει μια δύσκολη στιγμή είναι πολύτιμη δεξιότητα. Επιπλέον, η ενεργητική ακρόαση βοηθά τη σχέση να αποφύγει μια «γρήγορη αλλά αναποτελεσματική επιδιόρθωση» όταν το άλλο άτομο το μόνο που θέλει πραγματικά να ακουστεί.

Εργασία

Η ενεργητική ακρόαση στην εργασία είναι ιδιαίτερα σημαντική εάν βρίσκεστε σε διοικητική θέση ή αλληλεπιδράτε με συναδέλφους. Βοηθάει στο να κατανοείτε προβλήματα και να συνεργάζεστε, ώστε να βρίσκετε λύσεις σε όποια προβλήματα προκύπτουν. Αντικατοπτρίζει επίσης την υπομονή του ατόμου, μια πολύτιμη δεξιότητα σε οποιοδήποτε χώρο εργασίας.

Κοινωνικές καταστάσεις

Σε κοινωνικές καταστάσεις, η ενεργητική ακρόαση μπορεί να μας ωφελήσει όταν γνωρίζουμε νέα πρόσωπα. Η υποβολή ερωτήσεων, η αναζήτηση διευκρινίσεων και η παρακολούθηση της γλώσσας του σώματος είναι όλοι τρόποι για να μάθουμε περισσότερα για τα άτομα που με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή. Όταν ακούμε ενεργά, το άλλο άτομο είναι επίσης πιθανό να μας μιλήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό καθιστά την ενεργητική ακρόαση έναν από τους καλύτερους τρόπους για να εξελίξουμε σε φιλικές τις σχέσεις μας με τους γνωστούς που επιθυμούμε.

Καταλήγοντας

Ίσως λοιπόν, να ήταν αρκετά πιο χρήσιμο από το να αναλωνόμαστε στην προσπάθειά μας να συμβουλέψουμε, να προτείνουμε ή και να καθοδηγήσουμε, να μείνουμε στην απόπειρα κατανόησης του άλλου και καθρεφτίσματος αυτού που έχουμε κατανοήσει. Διότι, πολλές φορές όταν καταφεύγουμε στον άλλον με έναν προβληματισμό μας, δε θέλουμε ούτε να ακούσουμε τη γνώμη του, ούτε την πρότασή του. Πολλές φορές θέλουμε απλά να μοιραστούμε, να νιώσουμε ότι ο άλλος μας καταλαβαίνει ίσως και να ξεμπλοκάρουμε μέσα από την κουβέντα αυτή.

Πηγές:

1. Active Listening. Ανακτήθηκε από www.skillsyouneed.com – (Τελευταία πρόσβαση 19-8-2020).
2. How to Practice Active Listening. Ανακτήθηκε από www.verywellmind.com. (Τελευταία πρόσβαση 19-8-2020).
3. Ενεργητική Ακρόαση: Πως να βοηθήσετε κάποιον ακούγοντάς τον. Ανακτήθηκε από www.enallaktikidrasi.com. (Τελευταία πρόσβαση 19-8-2020).
4. Ενεργητική ακρόαση: Αν θα έπρεπε να μιλάμε περισσότερο από ό,τι ακούμε θα είχαμε δύο γλώσσες και ένα αυτί. Ανακτήθηκε από www.medandme.gr. (Τελευταία πρόσβαση 19-8-2020).