Μπορεί να παίξει ρόλο η ψυχική μας κατάσταση;

Μπορούμε να πάθουμε καρκίνο από το άγχος μας; Μπορεί να μην είναι από ο πιο βασικός παράγοντας για την πρόκληση της ασθένειας, αλλά σε κάθε περίπτωση η ψυχολογική μας κατάσταση παίζει σίγουρα το ρόλο της.

Στην περίπτωση του καρκίνου και με δεδομένο ότι η ασθένεια είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, όταν κάποιος διαγιγνώσκεται, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σκληρή πραγματικότητα, με το ενδεχόμενο να παλέψει και να μην τα καταφέρει. Παράλληλα έχει την ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος. Άλλωστε σε αρκετές μορφές καρκίνου, εάν διαγνωστούν σε αρχικό στάδιο, η πρόγνωση είναι πολύ καλή και η νόσος θεραπεύεται, ακόμη και με τα πιο ύπουλα σημάδια της.

«Άρχισα να αγαπώ τον εαυτό μου, να σέβομαι την προσωπικότητά μου, αλλά και να με προστατεύω από εξωτερικές οικογενειακές επιθέσεις. Ένιωσα ότι έκανα χημειοθεραπεία στο σώμα, για να πολεμήσω τον καρκίνο και ψυχοθεραπεία στην ψυχή, για να πολεμήσω εκείνες τις σκέψεις που με τρόμαζαν, τα αδιαχείριστα συναισθήματα και τις αλλεπάλληλες επιθέσεις από έναν νοσηρό οικογενειακό κύκλο. Η ψυχολογική υποστήριξη, που είχα από την αρχή της διάγνωσής μου, με βοήθησε να διατηρήσω το ηθικό μου ακμαίο και να είμαι αισιόδοξη. Η θετική ψυχολογία μου με βοήθησε να αναχαιτίσω τις συνοδές συνέπειες της χημειοθεραπείας. Με βοήθησε να δω τον καρκίνο ως ένα δώρο, που έβαλε τον τρόπο που σκέφτομαι, αισθάνομαι και συμπεριφέρομαι σε μία νέα τροχιά γεμάτη αισιοδοξία, γαλήνη και ψυχική ευρωστία. Όντας καρκινοπαθής έχω καλύτερη ποιότητα ζωής από αυτήν που είχα ως υγιής».

Στο «ταξίδι» ενός καρκινοπαθούς η ψυχολογία επηρεάζεται βαθιά –όπως είναι αναμενόμενο– και είναι ευμετάβλητη. Περνά από διάφορα στάδια, από φάσεις, ανάλογα με την πορεία της ασθένειας, κάτι που καθιστά απαραίτητη την υποστήριξή του από ειδικούς, σε όλη τη διάρκεια αυτού του δύσκολου αγώνα.

Όπως εξηγεί η Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc, D. CBT, Ψυχολόγος Υγείας, Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy’s hospital, UK, Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Ιδρύτρια/Διευθύντρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «LiveWell – BeWell»: «Ο ασθενής, που θα διαγνωστεί με καρκίνο, έχει να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου, αλλά και τις παρενέργειες της θεραπείας. Παλεύει να μη χάσει τον εαυτό του από τις αλλαγές, που φέρνει η διάγνωση».

Σύμφωνα με την ειδικό, τρεις είναι οι βασικές αλλαγές, που συμβαίνουν και που επηρεάζουν την ψυχολογία.

Αλλαγές στις πνευματικές και στις κινητικές λειτουργίες
Αλλαγές στους ρόλους του ατόμου, σε σχέση με τον εαυτό του και με τους άλλους γύρω του
Αλλαγές στην εμφάνιση, πιθανά από τις παρενέργειες της θεραπείας ή από τα συμπτώματα της πάθησης
Οι πιο συχνές επιπτώσεις, που χρήζουν υποστήριξης

Οι ψυχικές δυσκολίες εμφανίζονται στην προσπάθεια προσαρμογής στη νέα κατάσταση, στα διάφορα στάδια της νόσου και συνδέονται με έντονα συναισθήματα.

Στη διάγνωση
Στη θεραπεία
Στην πιθανή υποτροπή ή μετάσταση της νόσου
Στον έλεγχο, που έχουν οι ασθενείς, στον εαυτό τους και στη ζωή τους
Ανάπτυξη ψυχολογικού τραυματισμού από το σοκ της διάγνωσης
Κατάθλιψη και άγχος
Αγχώδεις διαταραχές και κλινικές φοβίες

«Πιο συχνές, 33%, είναι οι ψυχολογικές δυσλειτουργικές αντιδράσεις όπως: Διαταραχή στην ποιότητα ζωής, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη σεξουαλικότητα, στους οικογενειακούς και στους εργασιακούς ρόλους», επισημαίνει η κα Χατζηδημητρίου.

Και προσθέτει: «Τα δεδομένα, που προαναφέρθηκαν, μας υποδεικνύουν την ανάγκη για παρέμβαση ψυχολογική, ειδικά στην οξεία φάση μετά τη διάγνωση και την προσαρμογή του ασθενή στη νέα πραγματικότητα της νόσου, της αντιμετώπισης των δυσκολιών της θεραπείας και της επικοινωνίας με τη διεπιστημονική ομάδα».

Πώς μπορεί να βοηθηθεί ψυχολογικά ένας καρκινοπαθής;

Ποιοι είναι, όμως, οι βασικοί στόχοι της ψυχολογικής παρέμβασης στον καρκινοπαθή ασθενή;

Είναι η υποστήριξη:

Στην προσαρμογή της διάγνωσης
Στην προσαρμογή της θεραπείας (χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία)
Στην αντιμετώπιση των παρενεργειών, στοχεύοντας σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής
Στην αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας της ζωής τους, που συνεχώς πρέπει να αναπλάθεται, ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου
Στην αναπροσαρμογή των κοινωνικών, εργασιακών και οικογενειακών ρόλων
Στην τοποθέτηση νέων προσωπικών στόχων
Υποστήριξη για τους φόβους, που επιφυλάσσει το μέλλον, για την ανησυχία ότι η νόσος θα υποτροπιάσει ή θα δημιουργηθούν μεταστάσεις
Συμβουλευτική υποστήριξη για την αλλαγή στην εξωτερική εμφάνιση του ασθενή (π.χ. από τις παρενέργειες, όπως τριχόπτωση, body image counseling)
Αντιμετώπιση κλινικών διαταραχών και αρνητικών συναισθημάτων, όπως άγχος, εκνευρισμός, πανικός, φόβος, κατάθλιψη (emotional management)
Αντιμετώπιση του πόνου με ψυχολογικές μεθόδους (pain management)
Υποστήριξη της οικογένειας

«Στην πάθηση αυτή, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, πρέπει να κάνουμε τη διαδρομή μέσα «στα παπούτσια» του άλλου. Γιατροί, επαγγελματίες υγείας, οικογένεια, φίλοι, να περπατήσουμε στα μονοπάτια του μυαλού του ανθρώπου που πάσχει, να δούμε για εκείνον τι σημαίνει, πώς επιδρά πάνω του, στη ζωή του», καταλήγει η Ψυχολόγος Υγείας.

Ο καρκίνος στον καιρό της πανδημίας

Τη δύσκολη εξίσωση της νόσησης από καρκίνο εν μέσω πανδημίας μελέτησε η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου – ΕΛΛΟΚ από κοινού με την IQVIA. Στη δεύτερη πανελλαδική έρευνα σχετικά με τη στάση των ασθενών με καρκίνο και όσων έχουν επιβιώσει από την ασθένεια κατά την πανδημία, συμμετείχαν 512 άτομα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόκειται για γυναίκες (82%) και άτομα ηλικίας 50 έως 64 ετών (50%).

Ελλιπή κρίνουν την ενημέρωση που έλαβαν, ως ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα, από την πολιτεία. Στο ερώτημα εάν υπήρξαν έγκαιρες οδηγίες και συστάσεις από το υπουργείο για τους ασθενείς με καρκίνο, το 52% απαντά αρνητικά, ενώ τον περασμένο Αύγουστο η αρνητική απάντηση αντιπροσώπευε μόλις το 44%. Είναι δε ενδεικτικό ότι 17% απαντά θετικά, μεταξύ των νοσούντων, όμως, το ποσοστό περιορίζεται σε μόλις 13%. Επίσης, οι ερωτώμενοι κρίνουν συνολικά πιο αυστηρά την κυβέρνηση τώρα, μετά το πέρας τριών κυμάτων πανδημίας, απ’ ό,τι το περασμένο καλοκαίρι. Το 42% κρίνει τις ενέργειές της τώρα ως μη αποτελεσματικές, ενώ τότε μόλις ένα 10% κρατούσε τέτοια στάση. Αντιστοίχως, 45% θεωρούν τις κυβερνητικές αποφάσεις μέτρια αποτελεσματικές (έναντι 27% πέρυσι) και 13% πολύ αποτελεσματικές (έναντι 64%).

Ως βασικότερη πηγή ενημέρωσης αναφέρουν το Διαδίκτυο (69%), την τηλεόραση (63%), τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (33%), τους επαγγελματίες υγείας (22%), το φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον (21%) και τον σύλλογο ασθενών (18%). Η εργασιακή τους καθημερινότητα άλλαξε, σε ποσοστά ανάλογα του υπόλοιπου πληθυσμού, με το 42% των αυτοαπασχολουμένων να συνεχίζει όπως πριν, με 33% των εργαζομένων να κάνουν τηλεργασία και με 20% να τίθενται σε αναστολή. Πάντως, σε ποσοστό 64% δηλώνουν ότι τα μέτρα της κυβέρνησης κάλυψαν σε ικανοποιητικό βαθμό τις ανάγκες του εκάστοτε εργαζομένου.

Σοβαρότερες ήταν οι επιπτώσεις στην παρακολούθηση της υγείας τους, δεδομένου ότι το 50% των ασθενών διεγνώσθη με καρκίνο εν μέσω πανδημίας. Στο πλαίσιο αυτό, 35% δηλώνουν ότι η επικοινωνία με τον γιατρό τους έγινε πιο δύσκολη, ωστόσο η θεραπεία τους δεν επηρεάστηκε. Μόνο 14% απαντούν ότι καθυστέρησε η έναρξη της ακτινοθεραπείας/χημειοθεραπείας, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την εξέλιξη της νόσου, 6% καθυστέρησε το χειρουργείο τους και 2% μετατράπηκε η ενδοφλέβια χημειοθεραπεία σε χημειοθεραπεία που χορηγείται από το στόμα. Οι ίδιοι απαντούν ότι η πρόσβασή τους στο σύστημα υγείας ήταν απρόσκοπτη με εξαίρεση τη διαδικασία εμβολιασμού, στην οποία το 31% δήλωσε αδυναμία ή μεγάλη δυσκολία πρόσβασης. Τέλος, το 49% των ασθενών υποχρεώθηκε να κάνει επιπλέον δαπάνες για την αντιμετώπιση της νόσου λόγω της πανδημίας.
Αντίστοιχο πρόβλημα στο κλείσιμο ραντεβού για το εμβόλιο αντιμετώπισαν και οι επιβιώσαντες καρκίνου σε ποσοστό μάλιστα 30%. Σε επιπλέον έξοδα προέβη και το 40% των επιβιώσαντων, εκ των οποίων το 50% δηλώνει δυσκολία στην επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό, καθυστερήσεις και ακυρώσεις ραντεβού, επαναληπτικών εξετάσεων, ακόμη και αποκλεισμό από τα νοσοκομεία. Πάντως και οι μεν και οι δε αξιοποίησαν σε ποσοστό 75% τις ψηφιακές εφαρμογές, ιδίως δε την ηλεκτρονική συνταγογράφηση (89%).

Οπως ήταν αναμενόμενο, 4 στους 10 προβληματίζονται για τις παρενέργειες και την έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα εμβόλια. Παρ’ όλα αυτά, το 72% των συμμετεχόντων έχει εμβολιαστεί ή πρόκειται να εμβολιαστεί, με μόνο ένα 10% να μην προτίθεται να εμβολιαστεί. Το 68% (78% όσων κάνουν την τρέχουσα περίοδο θεραπεία) ζήτησε τη συμβουλή του θεράποντος ιατρού του πριν από τον εμβολιασμό. Στη συντριπτική τους δε πλειονότητα (8/10) θεωρούν ότι πρέπει ως καρκινοπαθείς να έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό.

Πηγή: athensmagazine.gr