Οι συνθήκες διαβίωσης είναι ο σημαντικότερος παράγοντας προκειμένου να επιτευχθεί καλή ψυχική υγεία για την πλειονότητα των Ευρωπαίων (60%). Ακολουθεί η οικονομική ασφάλεια (53%), τη στιγμή που περίπου το ένα τρίτο των Ευρωπαίων θεωρεί ότι η επαφή με τη φύση και τους χώρους πρασίνου (35 %) βοηθά στην προαγωγή της ψυχικής υγείας.

Τα παραπάνω αποκαλύπτει έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Παράλληλα με τα παραπάνω, οι συνήθειες ύπνου (35 %), η σωματική άσκηση (34 %) και οι κοινωνικές επαφές (33 %) συμβάλλουν καθοριστικά στην καλή ψυχική υγεία. Στον αντίποδα, σε όλα τα κράτη μέλη, η μεγάλη πλειονότητα πιστεύει ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία των νέων.

Ειδικά σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ψυχική υγεία χρειάζεται προσοχή και παρεμβάσεις. Ειδικότερα, τρεις στους πέντε Έλληνες (61%) βίωσαν τους τελευταίους 12 μήνες συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη και στρες. Το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος είναι 46%. Το χειρότερο είναι πως ελάχιστοι από όσους είχαν παρόμοια εμπειρία κατέφυγαν σε ειδικό γιατρό. Το 61% των Ελλήνων δεν πήγαν σε γιατρό, έναντι μέσου ευρωπαϊκού όρου 54%.

Χωρίς θεραπεία περισσότεροι από τους μισούς με ψυχικά προβλήματα

Πιο αναλυτικά, η νέα έρευνα του Ευρωβαρόμετρου δείχνει ότι εννέα στους δέκα ερωτηθέντες στην Ευρώπη (89 %) θεωρούν την προαγωγή της ψυχικής υγείας εξίσου σημαντική με την προαγωγή της σωματικής υγείας. Την ίδια στιγμή, λιγότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες συμφωνούν ότι τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας λαμβάνουν το ίδιο επίπεδο φροντίδας σε σχέση με τα άτομα που πάσχουν από σωματική πάθηση.
Επιπλέον, σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες (46 %) βίωσαν συναισθηματικό ή ψυχοκοινωνικό πρόβλημα, όπως το αίσθημα κατάθλιψης ή άγχους, κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Σύμφωνα με την έρευνα, από αυτούς τους ερωτηθέντες, περισσότεροι από τους μισούς (54 %) με πρόβλημα ψυχικής υγείας δεν έλαβαν βοήθεια από επαγγελματία. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι είναι ζωτικής σημασίας να συνεχιστούν οι προσπάθειες ενίσχυσης της ψυχικής υγείας σε επίπεδο ΕΕ.
Αυξημένη πίεση στην ψυχική υγεία

Το Ευρωβαρόμετρο που δημοσιεύτηκε χθες, επιβεβαιώνει ότι πρόσφατα γεγονότα, όπως η πανδημία Covid-19, η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η κλιματική κρίση και άλλες κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις, έχουν επιδεινώσει τα ήδη χαμηλά επίπεδα ψυχικής υγείας στην Ευρώπη. Πριν από την πανδημία COVID-19, ένας στους έξι ανθρώπους στην ΕΕ αντιμετώπιζε προβλήματα ψυχικής υγείας και η κατάσταση επιδεινώθηκε. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες απάντησαν ότι τα πρόσφατα παγκόσμια γεγονότα έχουν επηρεάσει την ψυχική τους υγεία «σε κάποιον βαθμό» (44 %) ή σε «μεγάλο βαθμό» (18%).

Όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να συμβάλει περισσότερο στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των Ευρωπαίων πολιτών, το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων επέλεξαν την απάντηση «βελτιώνοντας τη συνολική ποιότητα ζωής» (45 %), και στη συνέχεια «βελτιώνοντας την στήριξη των ασθενών με ψυχικές νόσους και την πρόσβασή τους στη διάγνωση, τη θεραπεία και τη φροντίδα» (37 %) και «στηρίζοντας την ψυχική υγεία των πλέον ευάλωτων» (35%).

ΠΟΥ: Βγάλτε την φροντίδα ψυχικής υγείας από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία

Στο μεταξύ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) εγκαινιάζουν από κοινού έναν νέο «οδηγό» με τίτλο «Ψυχική υγεία, ανθρώπινα δικαιώματα και νομοθεσία: καθοδήγηση και πρακτική» με σκοπό να υποστηρίξουν τις χώρες να προσαρμόσουν τη νομοθεσία για να τερματιστούν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να αυξηθεί η πρόσβαση σε ποιοτική φροντίδα ψυχικής υγείας.

Σύμφωνα με όσα αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους, η πλειονότητα των κρατικών δαπανών για την ψυχική υγεία κατανέμεται στα ψυχιατρικά νοσοκομεία (43% σε χώρες υψηλού εισοδήματος). Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι υπηρεσίες φροντίδας που βασίζονται στην κοινότητα είναι πιο προσιτές, οικονομικά αποδοτικές και αποτελεσματικές σε αντίθεση με τα θεσμικά μοντέλα φροντίδας ψυχικής υγείας.

Η καθοδήγηση καθορίζει τι πρέπει να γίνει για να επιταχυνθεί η αποϊδρυματοποίηση και να ενσωματωθεί μια κοινοτική προσέγγιση βασισμένη στα δικαιώματα στην περίθαλψη ψυχικής υγείας. Αυτό περιλαμβάνει την υιοθέτηση νομοθεσίας για τη σταδιακή αντικατάσταση των ψυχιατρικών ιδρυμάτων με συστήματα κοινοτικής υποστήριξης χωρίς αποκλεισμούς και βασικές υπηρεσίες, όπως εισοδηματική υποστήριξη και στεγαστική βοήθεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα οι προσπάθειες αποϊδρυματοποίησης είναι διαχρονικές και επιχειρείται η δημιουργία κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας. Ο ΠΟΥ σημειώνει ότι ο τερματισμός των πρακτικών καταναγκασμού στην ψυχική υγεία –όπως η ακούσια κράτηση, η αναγκαστική θεραπεία, η απομόνωση και οι περιορισμοί– είναι απαραίτητος προκειμένου να σεβαστεί κάποιος το δικαίωμα λήψης αποφάσεων σχετικά με τις επιλογές υγειονομικής περίθαλψης και θεραπείας.