Τo «μετατραυματικό» στρες και… τρόποι αντιμετώπισης!

Το μετατραυματικό στρες αποτελεί μια ψυχολογική κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο πάσχων/ουσα ύστερα από ένα τραυματικό γεγονός το οποίο απείλησε τη σωματική του ακεραιότητα ή συντάραξε, αποδιοργάνωσε και αποσταθεροποίησε τη γνωσιακή του και συναισθηματική του συγκρότηση & ισορροπία. 

Είναι απόλυτα φυσιολογικό ένα άτομο να βιώνει έντονο άγχος, δυσθυμία, κατατονία ή να βλέπει εφιάλτες ύστερα από ένα τραυματικό γεγονός.

Πρόκειται για αντιδράσεις που εκδηλώνει ένα άτομο όταν αυτό έχει εμπλακεί ή και εκτεθεί σε τραυματικό περιστατικό ως μάρτυρας ή και θύμα ενός τραγικού συμβάντος … με υψηλούς τόνους φωνής… με βία (σωματική & ψυχοσυναισθηματική κακοποίηση)… με ύβρεις (λεκτική βία – bulling) σε διαπληκτισμό, διένεξη, προστριβές ή καβγάδες όπως συνηθίζουμε να λέμε στην οικογένεια, στις συντροφιές φίλων και γνωστών, στο εργασιακό περιβάλλον), απώλεια αγαπημένου προσώπου (από ατύχημα, φυσικό θάνατο). Τα άτομα με μετατραυματικό στρες δεν εμφανίζουν απαραίτητα συμπτώματα αμέσως μετά το συμβάν αλλά μπορούν να τα εμφανίσουν τρεις με έξι μήνες μετά, ακόμη και ύστερα από χρόνια.

Στους περισσότερους ανθρώπους αυτές οι εκδηλώσεις μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής αρχίζουν σιγά – σιγά να υποχωρούν μέσα σε ένα διάστημα περίπου 4 εβδομάδων. Οι άνθρωποι βέβαια που υποφέρουν από μετατραυματικό σοκ χρειάζονται χρόνο για να ξεπεράσουν την οδύνη και να επουλώσουν τις πληγές τους ιδίως αν ε΄χουν υποστεί νευρικό κλονισμό μετά από εμπειρία όπου τα ίδια τα άτομα έχουν θυματοποιηθεί, ή έχουν διασωθεί από ατύχημα ή άλλη κατάσταση που απείλησε ευθέως τη ζωή τους. Χρειάζονται χρόνο να σκεφτούν…  να κλάψουν… να συζητήσουν με τους άλλους για αυτό που τους συνέβη… να προσπαθήσουν να το κατανοήσουν και στη συνέχεια να ανατάξουν τις δυνάμεις τους… να αναπροσαρμοστούν και να συνεχίσουν ομαλά τη ζωή τους.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά;

Τα πιο συνήθη γνωρίσματα του μετατραυματικού στρες είναι η αναβίωση του τραυματικού γεγονότος (flashbacks), διαταραχή στην ομαλή επέλευση ύπνου και το αίσθημα αποκοπής από την πραγματικότητα ή αποπροσωποποίησης (η αίσθηση ότι το άτομο βρίσκεται έξω από τον εαυτό του ή δεν μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του συμβάντα, καταστάσεις που διαδραματίστηκαν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα).

Το άτομο συχνά «αποφεύγει» άτομα και καταστάσεις που με κάποιο τρόπο συνδέονται και του επαναφέρουν στη μνήμη το τραυματικό συμβάν.

Η ένταση αλλά και η συχνότητα των συμπτωμάτων μπορεί να είναι τόσο έντονη που να επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ατόμου, να είναι πλήρως λειτουργικός & να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις τους και να το εμποδίζει να διάγει ένα φυσιολογικό βίο.

Συναισθηματικά

Μπορεί να επηρεαστεί το άτομο σε τέτοιο βαθμό που να «αποκοπεί» συναισθηματικά από τους άλλους να υποστεί «μούδιασμα» ή απονέκρωση συναισθήματος τέτοιου βαθμού όπου το άτομο να δυσκολεύεται να νιώσει αγάπη, πάθος, συμπόνοια ή να αντλεί ευχαρίστηση από άλλοτε αγαπημένες δραστηριότητες. Η συναισθηματική ‘αστάθεια -εύκολη και εναλλαγή συναισθημάτων π.χ. μέσα σε λίγα λεπτά από το γέλιο στο κλάμα ή και το ανάποδο είναι κάτι σύνηθες αλλά πρόσκαιρο…

 Συχνά δε παρεισφρέουν  συναισθήματα πανικού, φόβου, θλίψης, οργής, νευρικότητας (π.χ. να είναι κάποιος -α αεικίνητος/-η στο χώρο και να δυσκολεύεται να χαλαρώσει), οξυθυμίας, ενοχής, συστολής ή και έλλειψης ελπίδας για το μέλλον.

Επίσης, παρατηρείται αυξημένη επιρρέπεια στον αιφνιδιασμό, το άτομο είναι σε κατάσταση επιφυλακής και έντρομο με δυσοίωνη & αρνητική σκέψη και βρίσκεται γενικά σε κατάσταση αναμονής σαν να πρόκειται να συμβεί κάτι αιφνίδιο και συνταρακτικό συμβάν όμοιο με αυτό που έζησε και προσπαθεί να συνεχώς να λαμβάνει προληπτικά μέτρα αυτοπροστασίας. Υπερβολική αντίδραση έκπληξης π.χ. σε ξαφνικούς θορύβους ή σε απρόσμενο σωματικό άγγιγμα καταδεικνύουν τον εύθραυστο και τραυματισμένο ψυχοσυναισθηματικό κόσμο & συναισθηματική φόρτιση οδύνης και κλονισμού του ατόμου που υποφέρει…

Διανοητικά

Μπορεί να υπάρχει αναποφασιστικότητα, αναβλητικότητα, έλλειψη στοχο – προσήλωσης, έντονο αίσθημα ανησυχίας και αυτοκατηγορία/ενοχικότητα. Όπως και απάθεια για γεγονότα και καταστάσεις. Το άτομο επίσης εμφανίζει δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη αφού παλιές δυσάρεστες αναμνήσεις, ίσως και άλλα τραυματικά περιστατικά έρχονται πάλι στην επιφάνεια.

Σωματικά

Το άτομο ταλανίζεται από έντονο αίσθημα κόπωσης, δυσκολία στον ύπνο, κατάπληξη με το παραμικρό, υπερβολική ή μειωμένη όρεξη για φαγητό ή διαταραχής στη σεξουαλική διάθεση, τάση, ορμή, ροπή (λίμπιντο). Οι επιπτώσεις στην υγεία γίνονται αισθητές σωματικά με  συμπτώματα που κάνουν την εμφάνισή τους μέσω διαταραχών στο στομάχι, πονοκεφάλους, αλωπεκία, ξαφνική αύξηση των καρδιακών παλμών, εφίδρωση ή δυσκολία στην αναπνοή. Ο κατευνασμός των εντάσεων, των έντονων συναισθηματικών εξάρσεων δυσθυμίας ή αντιμετώπιση υπέρμετρης αρνητικότητας ή άρνηση ομιλίας, η παθητικότητα και έλλειψη κινητοποίησης… αντιμετωπίζεται πολλές φορές με κατανάλωση αλκοόλ, νικοτίνης ή άλλων χημικών ουσιών (νόμιμων ή παράνομων).

Διαπροσωπικά

Ο άνθρωπος κινείται σε θανάσιμο σπιράλ αλλεπάλληλων εντάσεων, διακατέχεται από έλλειψη ασφάλειας και εμπιστοσύνης τόσο απέναντι στον εαυτό του (αυτοενοχοποίηση) όσο και απέναντι στους άλλους… εμφορούμενος από ανάγκη για απομόνωση, κοινωνική απόσυρση, αίσθημα κενότητας, ματαιότητας & εγκατάλειψης, επικριτική διάθεση και αντιδραστικότητα σε βαθμό εριστικότητας και συγκρουσιακής τάσης με όλους & με όλα. Ο ‘συναισθηματικού συναγερμός’ το να βιώνεις έντονη και συνεχή ανησυχία, να βρίσκεσαι σε αναβρασμό και να τσεκάρεις συχνά αν τα πράγματά σου ή οι άλλοι είναι ασφαλείς είναι κάτι που ενδεχομένως να το βιώσει κάποιος μετά από έντονα επώδυνη εμπειρία.

(Να τονίσουμε όμως ότι τα παραπάνω είναι απλά ενδεικτικά και δεν επαρκούν από μόνα τους για κάποια διάγνωση.)

Πώς μπορώ να βοηθηθώ;

Όσοι από εσάς έχετε βιώσει κάποιο έντονο ψυχοτραυματικό γεγονός καλό θα ήταν να το μοιραστείτε με ανθρώπους εμπιστοσύνης, η σιωπή και η απόσυρση δεν είναι βοηθητικές σε αυτές τις περιπτώσεις. Εάν ωστόσο δείτε ότι δυσκολεύεστε να το διαχειριστείτε μη διστάσετε να ζητήσετε την υποστήριξη κάποιου ειδικού. 

Το βασικότερο βέβαια είναι να φροντίζετε τη διατροφή σου και προσπαθήστε να ξεκουράζεστε… να ασκείστε… να χαλαρώνετε…  καταβάλλετε κάθε δυνατή προσπάθεια να ευχαριστηθείτε τη ζωή σας.

Ο ειδικός θα σας βοηθήσει με εξειδικευμένες τεχνικές να αναγνωρίσετε και εν συνεχεία να τροποποιήσετε, να απωθήσετε τις αρνητικές σκέψεις, ερμηνείες και συμπεριφορές που σχετίζονται με το συμβάν. Να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και τις πεποιθήσεις σας σε σχέση με το τραυματικό γεγονός σε ένα ασφαλές περιβάλλον τότε θα νιώσετε λύτρωση & ένα έντονο αίσθημα ανακούφισης από το άγχος και το φόβο, βελτιώνοντας έτσι σημαντικά την ποιότητα της ζωής σας.

του Λάσκαρη Κωνσταντίνου