Τι επιπλοκές προκαλεί ο έρπης στα μάτια μας;

Σοβαρές επιπλοκές στην υγεία μπορεί να προκαλέσει ο ιός του έρπητα ζωστήρα, τα κρούσματα του οποίου παρουσιάζουν σημαντική αύξηση σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές μελέτες.

Οι επιπλοκές στην όραση των ασθενών από τον οφθαλμικό έρπητα ζωστήρα παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο Παγκόσμιο Συνέδριο Κερατοειδούς (World Cornea Congress), το οποίο έγινε στο San Diego των ΗΠΑ από 15 έως 17 Απριλίου 2015. Ο ζωστήρας συνήθως προσβάλλει ηλικιωμένα άτομα και μπορεί να επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών, σε ορισμένες δε περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει ακόμα και το θάνατο.

Όπως ανέφερε ο διαπρεπής χειρουργός οφθαλμίατρος Ιωάννης Α.Μάλλιας Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών:

 «Ο οφθαλμικός έρπης ζωστήρ μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπλοκές στην όραση των ασθενών και σε σπάνιες περιπτώσεις να οδηγήσει ακόμα και στην τύφλωση». «Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και με πρόσφατες μελέτες οι οποίες παρουσιάστηκαν στο Παγκόσμιο Συνέδριο Κερατοειδούς, ο προληπτικός εμβολιασμός σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 60ετών μειώνει σημαντικά τη πιθανότητα προσβολής από τον έρπητα ζωστήρα» κατέληξε ο κος. Μάλλιας.

• ΕΡΠΗΣ ΖΩΣΤΗΡΑΣ

Ο έρπης ζωστήρας προκαλείται από τον ιό της ανεμοβλογιάς, ο οποίος παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στα γάγγλια του οργανισμού συνήθως για δεκαετίες. Ο ιός αναζωπυρώνεται συνηθέστερα σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας όταν εξασθενήσει το αμυντικό σύστημα του οργανισμού.

Κλινικά  εκδηλώνεται με αίσθημα καύσου ή και πόνου σε μια περιοχή του δέρματος και μετά από μερικές μέρες εμφανίζεται το τυπικό φυσαλιδώδες εξάνθημα, το οποίο έχει την κατανομή του δερμοτομίου (περιοχή του δέρματος, το οποίο νευρώνεται από ένα συγκεκριμένο νεύρο) το οποίο και προσβάλλεται από τον ιό.

Άλλα συνοδά συμπτώματα είναι:

η κακουχία, οι μυαλγίες, και ο πονοκέφαλος. Επίσης, παρατηρείται διόγκωση των επιχώριων λεμφαδένων. Το φυσαλιδώδες εξάνθημα, το οποίο κατά κανόνα είναι ετερόπλευρο (εμφανίζεται δηλαδή στη μία πλευρά του σώματος), κρατά μερικές μέρες και μετά υποχωρεί. Τα συμπτώματα μπορεί να κρατήσουν ως 15 μέρες, ενώ για την πλήρη υποχώρηση των δερματικών αλλοιώσεων μπορεί να περάσει ακόμα και ένας μήνας. Σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών εμφανίζεται μεθερπητική νευραλγία.

• ΜΕΘΕΡΠΗΤΙΚΗ ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ

Πρόκειται για επίμονο και υποτροπιάζοντα πόνο, ο οποίος διαρκεί για 30ημέρες ή και περισσότερο μετά την υποχώρηση της λοίμωξης από τον ιό Varicella Zoster Virus (VZV) (ιός της ανεμοβλογίας). Ο πόνος εντοπίζεται στην αντίστοιχη περιοχή του δέρματος (δερμοτόμιο), το οποίο είχε προσβληθεί από τον ιό. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πόνος είναι πάρα πολύ δυνατός και ανυπόφορος για τους ασθενείς, ενδέχεται δε να μην υποχωρεί με τα κοινά αναλγητικά. Ο πόνος συχνά επιμένει για εβδομάδες ή και μήνες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και χρόνια. Η μεθερπητική νευραλγία είναι πιο συχνή στις περιπτώσεις οφθαλμικής προσβολής από τον έρπητα ζωστήρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει υπερευαισθησία ή και μυρμηγκιάσματα του δέρματος στην προσβεβλημένη περιοχή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ασθενών που χρειάζεται να καταφύγουν σε ειδικά ιατρεία πόνου για την αντιμετώπιση της μεθερπητικής νευραλγίας.

• ΠΟΙΟΥΣ ΠΡΟΣΒΑΛΕΙ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ Ο ΕΡΠΗΣ ΖΩΣΤΗΡΑΣ;

– Συνήθως, η νόσος προσβάλλει ηλικιωμένα άτομα στα οποία υπάρχει μια έκπτωση της άμυνας του οργανισμού, λόγω της μεγάλης ηλικίας.

– Ασθενείς που πάσχουν από χρόνια νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και η κατάθλιψη έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν από τον έρπητα ζωστήρα.

– Το 25% των ασθενών που πάσχουν από AIDS έχουν πιθανότητα να προσβληθούν από τον ιό VZV.

– Ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα μετά από μεταμόσχευση νεφρού ή μεταμόσχευση καρδιάς για την πρόληψη απόρριψης του μοσχεύματος, έχουν πιθανότητα που ανέρχεται στο 9% να προσβληθούν από έρπητα ζωστήρα. «Ο οφθαλμικός έρπης ζωστήρας λοιπόν αποτελεί το 15% των περιπτώσεων του έρπητα ζωστήρα» ανέφερε ο κος. Μάλλιας.

• ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΣ ΕΡΠΗΣ ΖΩΣΤΗΡ

Προκαλείται από την αναζωπύρωση του ιού VZV, ο οποίος παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στο γάγγλιο του τριδύμου νεύρου. Εμφανίζεται με ετερόπλευρο ερυθηματώδες εξάνθημα στο μέτωπο και το άνω βλέφαρο. Μετά από μερικές μέρες στην περιοχή του εξανθήματος εμφανίζονται φυσαλίδες και η όλη προσβολή συνοδεύεται από έντονο πόνο, κακουχία και πονοκέφαλο.

Μπορεί να συνυπάρχει διόγκωση των προωτιαίων και υπογνάθιων λεμφαδένων.

Ενώ ο κατέληξε ο κος. Μάλλιας:

«Οι επιπλοκές στον οφθαλμό μπορεί να είναι από αθώες μέχρι πολύ σοβαρές: επιπεφυκίτιδα, σκληρίτιδα, επισκληρίτιδα, κερατίτιδα, ιριδοκυκλίτιδα (εσωτερική φλεγμονή του οφθαλμού), αύξηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως και γλαύκωμα. Σε πιο βαριές καταστάσεις εμφανίζεται οπτική νευρίτιδα, χοριοειδίτιδα και φλεγμονή του αμφιβληστροειδούς με τη μορφή της οξείας αμφιβληστροειδικής νέκρωσης. Η τελευταία είναι ιδιαίτερα σοβαρή, απαιτεί νοσηλεία και ενδοφλέβια χορήγηση αντιικών, γιατί αν μείνει χωρίς αντιμετώπιση οδηγεί σε τύφλωση» 

Σε πρόσφατες μελέτες οι οποίες παρουσιαστήκαν στο Παγκόσμιο Συνέδριο Κερατοειδούς, σε παθολογοανατομικές εξετάσεις ασθενών οι οποίο προσβλήθηκαν από κροταφική αρτηρίτιδα (μια αγγειίτιδα που μπορεί να προσβάλει την οφθαλμική αρτηρία και να οδηγήσει σε απώλεια όρασης), στο 75% των περιπτώσεων βρέθηκαν αντιγόνα του ιού Varicella Zoster Virus.

Επίσης αναφέρθηκε ότι η αναζωπύρωση του ιού VZV αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η διάγνωση της νόσου βασίζεται κυρίως στο ιστορικό και στην επισκόπηση του χαρακτηριστικού εξανθήματος, οπότε και συνήθως δεν είναι αναγκαία η εργαστηριακή τεκμηρίωση της προσβολής από το ζωστήρα. Σε ορισμένες όμως υποομάδες ασθενών (κυρίως σε ανοσοανεπαρκείς) οι κλινικές εκδηλώσες του ζωστήρα μπορεί να είναι άτυπες, οπότε στις περιπτώσεις αυτές η εργαστηριακή επιβεβαίωση είναι αναγκαία.

Οι εργαστηριακές εξετάσεις μπορεί να γίνουν με δύο τρόπους:

• Είτε με εξέταση αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης (PCR).
• Αλλος τρόπος εργαστηριακής διάγνωσης είναι η μέθοδος του ανοσοφθορισμού.

• ΘΕΡΑΠΕΙΑ                  

Η συνήθης θεραπεία του ζωστήρα γίνεται με υψηλές δόσεις αντιικών φαρμάκων από το στόμα (acyclovir, famciclovir, valacyclovir). Όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει η αντιική θεραπεία από το στόμα τόσο πιο πολύ ελαττώνεται η διάρκεια της νόσου (ο ασθενής γίνεται πιο γρήγορα καλά), καθώς επίσης μειώνεται σημαντικά και η βαρύτητα της μεθερπητικής νευραλγίας. «Ιδανικά θα πρέπει τα αντιικά να ξεκινούν μέσα στις πρώτες 72 ώρες από τη έναρξη των συμπτωμάτων», τόνισε ο κος. Μάλλιας.

Η αντιμετώπιση του πόνου γίνεται με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και σε ορισμένες περιπτώσεις με ισχυρά αναλγητικά. Η χορήγηση κορτιζόνης από το στόμα είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Σε περιπτώσεις οφθαλμικού έρπητα ζωστήρα χρειάζεται ο ασθενής να υποβάλλεται σε ενδελεχή οφθαλμολογικό έλεγχο και παρακολούθηση από οφθαλμίατρο για την πρόληψη και αντιμετώπιση σοβαρών οφθαλμικών επιπλοκών.

• ΕΜΒΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΗΡΑ

Το εμβόλιο για την προφύλαξη από τον έρπητα ζωστήρα συνίσταται στη χορήγηση υποδόρια ζωντανού εξασθενημένου ιού VZV σε μία δόση. Το εμβόλιο είναι στην κυκλοφορία από το 2005 και μελέτες έχουν δείξει τη σημαντική μείωση της προσβολής από τον έρπητα ζωστήρα στους εμβολιασθέντες.

Ενδείκνυται να χορηγείται σε φυσιολογικά άτομα, τα οποία έχουν συμπληρώσει το πεντηκοστό έτος της ηλικίας τους, μετά από τη σύμφωνη γνώμη του παθολόγου ή του θεράποντος ιατρού τους. Επιδημιολογικές μελέτες στις ΗΠΑ έχουν δείξει ότι από τον έρπητα ζωστήρα προσβάλλονται περίπου 1.000.000 ασθενείς τον χρόνο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι:

το ίδιο εμβόλιο στις ΗΠΑ μείωσε την προσβολή των παιδιατρικών ασθενών από ανεμοβλογιά κατά 90%. Παρόλα αυτά: «η αποτελεσματικότητα του εμβολίου για την πρόληψη του έρπητα ζωστήρα στους ενήλικες είναι ακόμα υπό έρευνα» αναφέρει ο χειρουργός οφθαλμίατρος κος. Μάλλιας.

Ανεπιθύμητες ενέργειες από τον εμβολιασμό έχουν αναφερθεί. Οι πιο συχνές είναι: πονοκέφαλος και τοπικές αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης. Άλλες ανεπιθύμητες αντιδράσεις είναι: πυρετός, διόγκωση των λεμφαδένων, ήπιο εξάνθημα και πόνοι στις αρθρώσεις και τους μυς.

• ΠΟΙΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΜΒΟΛΙΑΖΟΝΤΑΙ;

Ασθενείς οι οποίοι είναι αλλεργικοί στη νεομικύνη ή σε οποιοδήποτε άλλο συστατικό του εμβολίου δεν πρέπει να εμβολιάζονται. Ασθενείς οι οποίοι παρουσιάζουν πτώση της άμυνας του οργανισμού είτε γιατί λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, είτε γιατί πάσχουν από AIDS, είτε γιατί πάσχουν από κάποιο νεοπλασματικό νόσημα είναι αντένδειξη να υποβάλλονται στον εμβολιασμό. Ο εμβολιασμός απαγορεύεται να γίνεται σε γυναίκες που εγκυμονούν. 

Το άρθρο υπογράφει ο Ιωάννης Α. Μάλλιας – Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών & Clinical Fellow της Οφθαλμολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης. Ειδικός στις χειρουργικές επεμβάσεις καταρράκτη – γλαυκώματος – Μεταμοσχεύσεων κερατοειδούς και διόρθωση Μυωπίας, Υπερμετρωπίας, Αστιγματισμού με Laser.

(Για περισσότερες πληροφορίες στο: www.mallias.gr και στο www.malliaseye.gr)

Στοιχεία επικοινωνίας:

Διευθ. : Νέα Σμύρνη, Αθήνα Ελευθερίου Βενιζέλου 65 και Καλλιπόλεως 3

Τηλ. επικοιν: 210-9320215