Πως θα ξεπεράσεις τη ντροπή;

Κάθε φορά που έχουμε την αίσθηση ότι κάνουμε κάτι λάθος μπροστά σε ανθρώπους η κρίση των οποίων φαίνεται να είναι σημαντική για μας, μπορεί να νιώσουμε άβολα και να κατακλυστούμε από σκέψεις όπως…

«Δεν είμαι καλός/ή»
«Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά»
«Δεν τα καταφέρνω»
«Κανένας δεν με θέλει»
«Κοίτα πόσο χάλια φαίνομαι»
«Τι θα λένε τώρα για μένα;»

Η ντροπή για τον εαυτό αποτελεί ένα από τα συναισθήματα που όλοι μπορεί να νιώσουμε κατά καιρούς. Ωστόσο, για ορισμένους ανθρώπους μπορεί να είναι τόσο έντονη η επίδραση της στις ζωές τους που μετατρέπεται σ’ ένα δυσάρεστο και επίπονο συναίσθημα καλά κρυμμένο πίσω απ’ όσα κάνουνε ή λένε.

Αν για παράδειγμα, το καλοκαίρι, αναρωτιέστε για το πως θα φαίνεστε στην παραλία, σκεφτείτε τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίζει στη δική σας ζωή ένα τέτοιο συναίσθημα.

Όμως..

άλλο ντροπή κι άλλο ενοχή: ενώ η ενοχή αφορά στις ενέργειές μας («Έκανα κάτι λάθος») το συναίσθημα της ντροπής αφορά στον πυρήνα της ύπαρξής μας («Είμαι λάθος») και περιλαμβάνει όλα όσα έχουμε μάθει από πολύ νωρίς στη ζωή μας για την αξία και τον βαθμό αποδοχής μας από τους άλλους.

Γιατί να νιώθω έτσι;

Η αίσθηση ντροπής για τον εαυτό αναπτύσσεται μέσα από το είδος του δεσμού που διαμορφώνεται μεταξύ ενός παιδιού και των γονιών του.

Για παράδειγμα…

η κακοποίηση (συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική) μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί την κατ’ εξοχήν γενεσιουργό αιτία του βαθύτερου αισθήματος ντροπής του παιδιού για τον ίδιο του τον εαυτό.

Όταν λοιπόν οι γονείς γίνονται πηγή ανακούφισης και αναστάτωσης ταυτόχρονα, τότε ο μόνος προσαρμοστικός τρόπος που διαθέτει ένα παιδί προκειμένου να κατανοήσει όσα του συμβαίνουν — αλλά και να προστατεύσει μέσα του την εικόνα του γονιού απ’ τον οποίο εξαρτάται — είναι να κατηγορήσει τον εαυτό του και να μάθει να ντρέπεται γι’ αυτόν.

Το αίσθημα της προσωπικής ανεπάρκειας επιμένει και στην ενήλικη ζωή γιατί οι άνθρωποι προσκολλόμαστε ψυχικά στα μηνύματα που λαμβάνουμε από τους γύρω μας στην παιδική ηλικία. Αν και δεν το επιλέγουμε, αυτό συμβαίνει αυτόματα.

Πως εκφράζεται η ντροπή;

Καθώς συχνά οι άνθρωποι κάνουμε τα πάντα για να αποφύγουμε το αίσθημα της προσωπικής μας ανεπάρκειας, η ντροπή μπορεί να εκφραστεί μέσα από τον θυμό μας για τους άλλους, την υπεροψία, την αυστηρότητα, την επίρριψη ευθυνών, την ακαμψία ή την τελειοθηρία.

Στην πραγματικότητα πίσω από τέτοιου είδους ψυχικές άμυνες υπάρχει η λανθάνουσα πίστη ότι αν οι άλλοι δουν «ποιος είμαι στην πραγματικότητα» ή «τι μου έχει συμβεί» θα με απορρίψουν. Η ντροπή σ’ αυτές τις περιπτώσεις περνάει απαρατήρητη και αποκόβεται η πρόσβασή της από το συνειδητό κομμάτι του νου. Όμως, όσο περισσότερο αποξενώνεστε από την αίσθηση ανεπάρκειας που όλοι κατά καιρούς μπορεί να νιώσουμε τόσο ισχυρότερη γίνεται η επιρροή της στη ζωή σας, δημιουργώντας δυσκολίες σε σας και στις σχέσεις σας.

Ορισμένες σκέψεις…

Ενώ δεν μπορούμε να αποφύγουμε το συναίσθημα της ντροπής (όπως και κανένα άλλο συναίσθημα) μπορούμε ωστόσο να γίνουμε πιο ανθεκτικοί στην επίδραση που ασκεί πάνω μας. Δηλαδή, μπορούμε να αποκτήσουμε την ικανότητα να αναγνωρίζουμε τη ντροπή όταν την αισθανόμαστε και να τη διαχειριζόμαστε με εποικοδομητικό τρόπο τέτοιον που να μας επιτρέπει να διατηρήσουμε την αυθεντικότητά μας αλλά και να αναπτυχθούμε ψυχικά μέσα από τις εμπειρίες μας.

Παρακάτω θα βρείτε ορισμένες προτάσεις προκειμένου να το επιτύχετε:

1. Αναγνωρίστε το συναίσθημα της ντροπής και τα ερεθίσματα που την πυροδοτούν

Πριν μάθετε να διαχειρίζεστε το συναίσθημα της ντροπής, θα πρέπει πρώτα να είστε σε θέση να το αναγνωρίσετε. Συνήθως, αισθανόμαστε τη ντροπή πρώτα σ’ ένα συναισθηματικό και σωματικό επίπεδο πριν το μυαλό μας «αντιληφθεί» περί τίνος πρόκειται και διαμορφώσει σκέψεις όπως «Είμαι λίγος/η» ή «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά».

Σε ‘σας…

– Ποιες είναι οι σωματικές αντιδράσεις που συνοδεύουν την αίσθηση ανεπάρκειας που βιώνετε;

– Σε ποιο μέρος του σώματος σας βιώνετε τη ντροπή;

– Πως είναι να νιώθετε ανεπαρκείς;

Έχετε κατά νου ότι τα χαρακτηριστικά μας γνωρίσματα που δεν ταιριάζουν με τον τρόπο που θέλουμε να είμαστε ή να μας βλέπουν οι άλλοι προκαλούν επίσης αίσθηση ντροπής και ελαττωματικότητας.

Προκειμένου να εντοπίσετε τα γνωρίσματα που θεωρείτε ανεπιθύμητα (και ως εκ τούτου ντρέπεστε όταν συσχετίζονται με σας) σκεφτείτε τις παρακάτω δηλώσεις:

Θέλω οι άλλοι να με θεωρούν___________ και_____________

Δεν θέλω οι άλλοι να με θεωρούν_________________________

Στην πραγματικότητα, η οικογένεια από την οποία προερχόμαστε αλλά και το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε διαμορφώνουν εκείνα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς που θεωρούνται από εμάς αλλά και τους άλλους επιθυμητά.

2. Διατηρήστε μια σφαιρική θεώρηση

Όταν αισθανόμαστε ανεπαρκείς, σκεφτόμαστε ότι είμαστε οι μόνοι στον κόσμο που νιώθουν με αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι βιώνουν τέτοιου είδους συναισθήματα.

Προκειμένου να έχετε μια ευρύτερη εικόνα για τον εαυτό σας, συλλογιστείτε τα εξής:

– Τι περιμένουν οι άλλοι από μένα;

– Τι θα ήθελα να περιμένουν οι άλλοι από μένα;

– Γιατί υπάρχουν αυτές οι προσδοκίες;

– Πως επηρεάζεται η κοινωνία μας από τέτοιου είδους προσδοκίες;

– Ποιoς βγαίνει κερδισμένος από την εκπλήρωση αυτών των προσδοκιών;

και ύστερα σκεφτείτε…

– Πόσο ρεαλιστικό είναι να εκπληρώνω όσα οι άλλοι περιμένουν από μένα;

– Μπορώ να είμαι όλα αυτά τα πράγματα όλες τις ώρες;

– Περιγράφω αυτό που θέλω εγώ να είμαι ή αυτό που θέλουν οι άλλοι από μένα;

3. Στραφείτε στους γύρω σας

Ανεξάρτητα από το ποιοi είμαστε, ποια είναι η ανατροφή μας ή οι πεποιθήσεις μας, όλοι συνήθως παλεύουμε μόνοι μας με σκέψεις που σχετίζονται με την αίσθηση της προσωπικής μας ανεπάρκειας. Όμως, όταν βρίσκουμε το κουράγιο να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας με άλλους ανθρώπους αλλά και αρκετή συμπόνια για να ακούσουμε τις ιστορίες των φίλων ή γνωστών μας, τότε απαλλασσόμαστε από ένα δυσβάσταχτο φορτίο.

Πείτε σε κάποιον σήμερα κιόλας ότι δεν είναι ο μόνος που έχει τέτοιου είδους συναισθήματα και εμπειρίες.

4. Δείξτε την ευάλωτη πλευρά σας

Τέλος, να θυμάστε ότι οι ειλικρινές και ουσιαστικές σχέσεις χτίζονται μόνο με το μοίρασμα του αισθήματος της προσωπικής μας ανεπάρκειας. Σίγουρα, δεν είναι απαραίτητο να εκφράσετε την ευάλωτη πλευρά σας όταν κάποιος σας ασκεί κριτική όμως το να έρθετε σε επαφή με τα δικά σας συναισθήματα και να τα μοιραστείτε με τους άλλους θα σας φέρει σε μια θέση όπου θα μπορέσετε να διεκδικήσετε πιο αποτελεσματικά όλα όσα έχετε ανάγκη απ’ αυτούς.

Το άρθρο υπογράφει ο Βασίλης Καραβασίλης είναι Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπευτής (MSc) & Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό του Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr

Στοιχεία επικοινωνίας:

διευθ.: Βασιλίσσης Σοφίας 54, Ιλίσια (Στάση Μετρό: Μέγαρο Μουσικής) 

τηλ. επικοινωνίας: 210 72 22 214