Ο ιός HPV μεταδίδεται με το σεξ

Η ελληνική κοινωνία δεν έχει αντιληφθεί σχεδόν καθόλου τη σοβαρότητα του προβλήματος του καρκίνου της μήτρας. Μόνο 1 στις 5 Ελληνίδες υποβάλλονται συστηματικά σε τεστ Παπανικολάου. Και είναι πολύ άσχημο αυτό διότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ίσως ο μοναδικός που μπορεί να ανιχνευθεί σε πολύ πρώιμο στάδιο, συγκεκριμένα από αλλοιώσεις που δεν έχουν καν προλάβει να εξελιχθούν σε καρκίνο. Δυστυχώς, στην Ελλάδα εμφανίζονται 700 νέα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ανά έτος.

O καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει πλέον αποδειχθεί ότι προκαλείται από συγκεκριμένους ορότυπους των ιών HPV (Human Papilloma Virus). Οι ιοί HPV προσβάλλουν το επιθήλιο του δέρματος και των βλεννογόνων, προκαλώντας το πολλαπλασιασμό του με συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων αλλοιώσεων στα κύτταρα. Τα κύτταρα που έχουν μολυνθεί, παρουσιάζουν χαρακτηριστική εικόνα στο test Pap και ονομάζονται κοιλοκύτταρα. 

Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 500.000 γυναίκες σε όλον τον κόσμο θα εμφανίσουν κακοήθεια στον τράχηλο. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας χρειάζεται αρκετά χρόνια για να εμφανιστεί, όμως πριν την εμφάνισή του έχουμε πιο ελαφρές και θεραπεύσιμες καταστάσεις που ονομάζονται δυσπλασίες. Εδώ έχει θέση η πρόληψη και η πρώιμη διάγνωση αυτών των περιπτώσεων ώστε να αποφύγουμε την περαιτέρω εξέλιξη σε κακοήθεια.

Επιδημιολογία:

Υπολογίζεται ότι το 80% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού έχει μολυνθεί με κάποια μορφή του ιού. Πρόσφατες έρευνες καταγράφουν αύξηση των HPV λοιμώξεων και των νοσημάτων που σχετίζονται με αυτές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η διασπορά των ιών HPV είναι ευρύτατη στο γενικό πληθυσμό, κάνοντας την πιθανότητα λοίμωξης πολύ μεγάλη.

Περίπου 1 στις 4 γυναίκες ηλικίας 14-59 ετών έχουν λοίμωξη HPV, ενώ το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στις 1 στις 2 γυναίκες αν αναφερθούμε σε ηλικίες 20 με 24. Η λοίμωξη από ιούς HPV δεν είναι μόνιμη, ούτε και όλοι οι ιοί HPV ευθύνονται για καρκίνο.

Οι περισσότεροι σεξουαλικώς ενεργοί άνθρωποι θα υποστούν λοίμωξη από κάποιο στέλεχος ιών HPV (όχι απαραίτητα καρκινογόνο) σε κάποια στιγμή της ζωής τους και θα τον αποβάλλουν. Ο ιός HPV αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω των μηχανισμών ανοσίας. Ωστόσο σε ένα 10% των ατόμων είτε λόγω συνεχούς επανέκθεσης στον ιό και επαναλοίμωξης (non-safe sex, multiple partners), είτε λόγω χαμηλής άμυνας του οργανισμού (κάπνισμα, κακή κατάσταση οργανισμού) η λοίμωξη HPV παραμένει. Αν η λοίμωξη αφορά καρκινογόνους ορότυπους και παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε αναπτύσσονται προκαρκινικές αλλοιώσεις.

Τα κονδυλώματα εμφανίζονται στα γεννητικά όργανα της γυναίκας αλλά και του άνδρα. Ο HPV είναι ένας πολύ διαδεδομένος, σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Τα κονδυλώματα στη γυναίκα μπορούν να εμφανιστούν στην είσοδο του κόλπου, στα μικρά και μεγάλα χείλη, στον πρωκτό, στο δέρμα μεταξύ του πρωκτού και του αιδοίου και στο στοματοφάρυγγα. Μπορεί όμως να αναπτυχθούν και σε σημεία που δεν είναι ορατά, όπως το εσωτερικό του κόλπου και τον τράχηλο της μήτρας. Στον άνδρα κονδυλώματα εμφανίζονται συνήθως στο πέος αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστούν στον πρωκτό και στον στοματοφάρυγγα.

Εφόσον ανακαλύψετε ότι έχετε HPV λοίμωξη, δεν θα πρέπει να θορυβηθείτε, εν τούτοις είναι σημαντικό αυτή να παρακολουθηθεί και να θεραπευτεί. Πρέπει να γνωρίζετε ότι σήμερα υπάρχουν διαθέσιμες αρκετές αποτελεσματικές θεραπείες.

Υπάρχουν περισσότεροι από 100 τύπους ανθρωπίνων θηλωμάτων. Το 90% των θηλωμάτων προκαλούνται από τους ορότυπους 6 και 11 (χαμηλής κακοήθειας, προκαλούν τα οξυτενή κονδυλώματα). Κάποιοι από αυτούς, οι χαρακτηριζόμενοι και «υψηλής κακοήθειας», ενοχοποιούνται (σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες) ότι προξενούν καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας.

Οι HPV υψηλού κινδύνου (ογκογόνοι ιοί) είναι οι 13-16-18-31-33-35-40-42-45-51-52-56-58-59. Ο συχνότερα απαντώμενος ιός είναι ο 16 (60% των περιπτώσεων) και ακολουθεί ο 18 (15%). Ο HPV 68 έχει χαρακτηρισθεί ως «ενδιάμεσης κακοήθειας».

 H εμφάνιση τραχηλικής επιθηλιακής δυσπλασίας δεν σημαίνει οπωσδήποτε και την εμφάνιση καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας. Σε πολύ μεγάλο ποσοστό οι ελαφρές και μετρίου βαθμού δυσπλασίες CIN I-II, υποστρέφουν με τη πάροδο του χρόνου που φτάνει στην 5ετία.

• Πρόληψη

Το τεστ Παπανικολάου ανιχνεύει προκαρκινικές αλλοιώσεις. Με την ανακάλυψή του από τον ομώνυμο Έλληνα γιατρό Γεώργιο Παπανικολάου, έχουν σωθεί εκατομμύρια ζωές γυναικών, που σε κάποια στιγμή της ζωής τους παρουσίασαν μια προκαρκινική βλάβη και θεραπεύτηκαν. Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις είναι διαφόρων βαθμών που χαρακτηριστικά ονομάζονται ως CIN I (ένα), CIN II (δύο) και CIN III (τρία), όπου CIN=Cervical Intraepithelial Neoplasia.

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις είναι ένα καμπανάκι κινδύνου για πιθανό επερχόμενο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Όταν μια γυναίκα βρεθεί να έχει σε τεστ Παπανικολάου CIN II ή ΙΙΙ, πρέπει υποχρεωτικά να υποβληθεί σε κολποσκόπηση και κατευθυνόμενη βιοψία τραχήλου. Αυτό μπορεί να γίνει σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου (πχ εξωτερικό ιατρείο νοσοκομείου ή ιδιωτικό ιατρείο).

Σε γυναίκες με CIN II-III είναι αρκετά πιθανό να χρειαστεί και εκτομή ενός τμήματος του τραχήλου της μήτρας, εκείνου που περιλαμβάνει τη «μεταβατική ζώνη» μια περιοχή στην οποία αναπτύσσονται συνήθως οι προκαρκινικές αλλοιώσεις. Όταν μια γυναίκα βρεθεί να έχει CIN Ι μετά από ένα τεστ Παπανικολάου πρέπει να υποβληθεί σε περαιτέρω έλεγχο που μπορεί να περιλαμβάνει από απλό επανέλεγχο έως και κολποσκόπηση και βιοψία του τραχήλου.

Το πόσο θα διερευνηθεί μια γυναίκα εξαρτάται από την ηλικία της αλλά και από το πόσο είναι σε θέση να αντιληφθεί τη σοβαρότητα του προβλήματος και να παραμείνει συνεπής σε ένα πρόγραμμα συστηματικού επανελέγχου. Ο γυναικολόγος εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο στο να εξηγήσει στη γυναίκα το τι θα πρέπει να κάνει.

Όταν στο τεστ Παπανικολάου αναφέρεται ο όρος ASCUS (Atypical Squamous Cells of Unknown Significance). Δηλαδή ο κυτταρολόγος δεν δύναται να διαγνώσει αν οι αλλοιώσεις που υπάρχουν είναι προκαρκινικές ή όχι. Σε αυτήν την περίπτωση η γυναίκα θα πρέπει να υποβάλλεται σε ταυτοποίηση του ιού HPV, δηλαδή θα πρέπει να γίνει ένα τεστ που να αναγνωρίζει αν η γυναίκα έχει μολυνθεί από καρκινογόνους ορότυπους των ιών HPV και πιθανόν σε κολποσκόπηση.

• Διερεύνηση

Εφόσον με το τεστ Παπανικολάου διαπιστωθούν ευρήματα που σχετίζονται με λοίμωξη από HPV (δυσπλασίες), θα απαιτηθεί η διενέργεια συμπληρωματικών εξετάσεων όπως είναι η κολποσκόπηση, το HPV-DNA τεστ και η λήψη βιοψιών.

•  Αντιμετώπιση

Τα τελευταία χρόνια έχει τροποποιηθεί ο τρόπος αντιμετώπισης των HPV λοιμώξεων. Γίνεται προσπάθεια να καταπολεμηθούν οι επιβαρυντικοί παράγοντες σε συνδυασμό με ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος:

συστάσεις για διακοπή του καπνίσματος, τακτικό έλεγχο για ερπητικές ή χλαμυδιακές λοιμώξεις, περισσότερο ύπνο, υγιεινή διατροφή, χρησιμοποίηση του ανδρικού προφυλακτικού καθώς και σταθεροποίηση με αυστηρή επιλογή του σεξουαλικού συντρόφου. Με τη λογική αυτή μπορούμε να κρατήσουμε μια στάση αναμονής σε περιπτώσεις απλής HPV λοίμωξης ή ακόμη και CIN I, με τακτικούς ελέγχους του κυτταρολογικού επιχρίσματος καθώς έχει αποδειχθεί ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι βλάβες υποχωρούν αυτόματα.

Η χειρουργική θεραπεία έχει σκοπό την αφαίρεση ή καταστροφή των βλαβών που προκαλεί ο HPV, ώστε να μην εξελιχθούν σε καρκίνο. Η αφαίρεση μπορεί να γίνει με διάφορες μεθόδους (νυστέρι, διαθερμία, laser). Η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από την κάθε περίπτωση. Το τμήμα του τραχήλου που θα καταστραφεί ή θα αφαιρεθεί ξαναδημιουργείται κατά 90% μέσα στους επόμενους 6 μήνες, έτσι δεν υπάρχει κανένα έλλειμμα στον τράχηλο της μήτρας. Σπάνια σαν επιπλοκή της χειρουργικής θεραπείας μπορεί να προκληθεί στένωση ή ανεπάρκεια του τραχηλικού στομίου.

Συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις που έχουμε CIN III-HGSIL εφαρμόζουμε την κωνοειδή εκτομή του τραχήλουμε LOOP ή LASER με πολύ καλά αποτελέσματα. Το παρασκεύασμα εξετάζεται εξονυχιστικά από έμπειρο παθολογοανατόμο για πλήρη σταδιοποίηση της βλάβης.

Η κωνοειδής εκτομή θεωρείται πλέον μία απλή χειρουργική επέμβαση, γίνεται με τοπική αναισθησία και δεν απαιτείται νοσηλεία της ασθενούς. Σε μεγαλύτερες ηλικίες μπορούμε να σκεφτούμε και άλλες επιλογές (ολική υστερεκτομή με ή χωρίς τις ωοθήκες). Σε όλες τις περιπτώσεις ο σύντροφος εξετάζεται από ειδικό ουρολόγο (πεοσκόπηση) σε τακτική βάση για την ανακάλυψη και αντιμετώπιση βλαβών στα εξωτερικά γεννητικά όργανά του.

Σε κάθε περίπτωση…

πρέπει να γίνεται σαφές ότι δεν υπάρχει ειδική θεραπεία από τους ιούς HPV. Αντιμετωπίζουμε τις αλλοιώσεις που προκαλούν και όχι τους ίδιους τους ιούς. Μετά την αφαίρεση ή την καταστροφή των βλαβών, ελαττώνεται το ιικό φορτίο και δίνεται η δυνατότητα στο ανοσοποιητικό σύστημα (εφόσον αυτό είναι σε καλή κατάσταση) να ελέγξει τον ιό και να τον θέσει σε καταστολή, δηλαδή να είναι ανενεργός. Αν όμως πέσει η άμυνα του οργανισμού, είναι πιθανό να ξαναεμφανιστούν βλάβες.

• HPV και εγκυμοσύνη

Πολλές φορές η λοίμωξη από HPV μπορεί να συνυπάρχει με μια εγκυμοσύνη ενώ σε μερικές περιπτώσεις η δυσπλασία μπορεί να επιδεινωθεί κατά τη διάρκειά της. Σε κάθε γυναίκα στην αρχή της εγκυμοσύνης θα πρέπει να γίνεται η λήψη ενός τεστ Παπανικολάου εάν δεν υπάρχει πρόσφατος έλεγχος. Εφόσον υπάρχουν παθολογικά ευρήματα θα πρέπει να γίνει κολποσκόπηση και ενδεχομένως να επαναληφθεί το τεστ Παπανικολάου ή και να γίνει λήψη βιοψιών από τον τράχηλο. Οι εξετάσεις αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν στη διάρκεια της κύησης χωρίς κίνδυνο. Τέσσερις μήνες μετά τον τοκετό είναι απαραίτητος ένας νέος έλεγχος με τεστ Παπανικολάου. Εφόσον δεν υπάρχουν άλλες ενδείξεις ο τοκετός μπορεί να γίνει φυσιολογικά, κολπικά, χωρίς να τεθεί το νεογνό σε κάποιο κίνδυνο.

• Εμβολιασμός

Τα νέα εμβόλια κατά των ιών HPV αναμένεται να έχουν πολύ θεαματικά αποτελέσματα στην μείωση της πιθανότητας λοίμωξης από τους καρκινογόνους ορότυπους των ιών HPV και κατά συνέπεια στη μείωση της εμφάνισης κρουσμάτων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τα δύο νέα και μοναδικά εμβόλια που υπάρχουν στην αγορά είναι το Gardasil και το Cervarix.

Η χορήγηση του εμβολίου Gardasil (που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2006), προστατεύει τον οργανισμό από τους τύπους του ιού 6, 11, 16 και 18.

Τα δημοσιευμένα στοιχεία του Gardasil δείχνουν διάρκεια 3,5 χρόνων. Το Σεπτέμβριο του 2007 εγκρίθηκε στην Ευρώπη η χορήγηση του εμβολίου Cervarix, το οποίο παρέχει υψηλή προστασία από τους HPV τύπους 16 και 18 (υπεύθυνοι για το 71% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας) για τουλάχιστον 6,5 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται νέα εμβόλια που αντιμετωπίζουν περισσότερους υποτύπους του ιού.

Γενικώς συνιστάται να γίνονται σε γυναίκες – νέες κοπέλες που δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει ερωτικές επαφές. Το εμβόλιο είναι αναποτελεσματικό αν η γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από καρκινογόνους ορότυπους. Ωστόσο, αξίζει να πραγματοποιείται και μετά την έναρξη των σεξουαλικών επαφών μέχρι την ηλικία των 24, διότι έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προσφέρει προστασία ιδιαίτερα έναντι ορότυπων στους οποίους δεν έχει εκτεθεί η γυναίκα. Σε ηλικίες μετά τα 25 δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα ή μη του εμβολίου.

Το εμβόλιο δεν έχει εμφανίσει παρενέργειες εκτός από ελαφρύ τσούξιμο στην περιοχή χορήγησής του. Προς το παρόν χορηγείται μόνο σε γυναίκες, όμως καθώς οι άνδρες είναι φορείς του HPV, κάποια στιγμή στο μέλλον θα χρειασθεί να εμβολιασθούν και αυτοί.

Το εμβόλιο του τραχήλου της μήτρας δεν καταργεί το τεστ Παπανικολάου. Το εμβόλιο καλύπτει το 80% των καρκινογόνων ορότυπων των ιών HPV. Άρα υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ορότυπων στους οποίους η γυναίκα εξακολουθεί να παραμένει εκτεθειμένη. Το τακτικό τεστ Παπανικολάου επομένως είναι άκρως απαραίτητο ακόμα και για τις γυναίκες οι οποίες έχουν ήδη υποβληθεί στο εμβόλιο.

(Πηγή: https://maternacare.gr/)

Το άρθρο υπογράφει ο Γρυπάρης Στ. Ιωάννης Μαιευτήρας – Χειρουργός / Γυναικολόγος. Εξειδικευθείς στην Υπογονιμότητα και την Αισθητική Γυναικολογία.

(αναλυτικότερα βιογραφικά στοιχεία του ιατρού θα βρείτε εδώ: http://bit.ly/2FxnB4o)