Μείωση της λήψης αντιβιοτικών: ένα χαρμόσυνο μήνυμα

Σήμερα παρατηρείται σταθερή μείωση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών.

Οι συντονισμένες προσπάθειες καταπολέμησης του προβλήματος της υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών στη χώρα μας έχουν αρχίσει πλέον να αποδίδουν καρπούς, καθώς όχι μόνο παρατηρείται σταθερή μείωση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο, αλλά έχει αρχίζει να αλλάζει και η νοοτροπία των πολιτών.

Οι θετικές αυτές εξελίξεις, που προάγουν τη δημόσια υγεία και προστατεύουν τους κατοίκους της χώρα μας, επισημάνθηκαν μεταξύ άλλων την περασμένη Πέμπτη από τους ειδικούς στη συνέντευξη τύπου που δόθηκε στο υπουργείο Υγείας για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών.

Η Ελλάδα παραμένει πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, είναι όμως σημαντικό ότι ειδικά όσον αφορά την κατανάλωση στα νοσοκομεία εμφανίζει σημαντική μείωση και βρίσκεται από την 4η θέση το 2011, στην 7η θέση το 2012, πίσω από την Φιλανδία, Ιταλία, Λιθουανία, Λετονία, Γαλλία και Εσθονία. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα και η Πολωνία, το 2012 σε σύγκριση με το 2011, εμφάνισαν από τα υψηλότερα ποσοστά μείωσης της συνολικής κατανάλωσης αντιβιοτικών στην Ευρώπη (περισσότερο από 9%).

Παράλληλα, η συνταγογράφηση αντιβιοτικών από γιατρό παρουσιάζει σημαντική μείωση, γεγονός που σηματοδοτεί την ανάγκη ελέγχου της λήψης αντιβιοτικών χωρίς συνταγή από τον Έλληνα πολίτη. Χαρακτηριστικό της αλλαγής νοοτροπίας των πολιτών είναι ότι πρόσφατη δημοσκόπηση που πραγματοποίησε το ΚΕΕΛΠΝΟ το Νοέμβριο, έδειξε ότι ποσοστό 45%  δηλώνει ότι δεν θα πάρει αντιβιοτικά στο επόμενο κρυολόγημα ή γρίπη, ποσοστό που είναι αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν, και το 92% δήλωσε ότι δεν πήρε αντιβιοτικό για συνάχι.

Εξαιρετικής σημασίας είναι και η αποτελεσματικότητα του προγράμματος συλλογής και καταστροφής αποκλειστικώς οικιακών φαρμακευτικών σκευασμάτων που υλοποιεί το ΙΦΕΤ (Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας) υπό την εποπτεία του Ε.Ο.Φ. σε συνεργασία με τον Π.Φ.Σ., την Ο.Σ.Φ.Ε., και το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., καθώς από τον Μάρτιο του 2012 έως σήμερα έχουν συλλεχθεί, μόνο από τα σπίτια, πάνω από 240 τόνοι οικιακών φαρμακευτικών σκευασμάτων και υπολειμμάτων φαρμάκων οικιακής χρήσεως.

«Η 18η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Λοιμώξεων, μετά το 2008, ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών (European Awareness Antibiotic Day). Ο σκοπός της εκστρατείας αυτής είναι να προαχθεί η ευαισθητοποίηση των ιατρών που συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά, αλλά και των πολιτών που «καταναλώνουν» τα αντιβιοτικά», επισημαίνει ο Καθηγητής Μικροβιολογίας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Αθανάσιος Τσακρής και συνεχίζει: «Σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες παρατηρείται μικρότερη ή μεγαλύτερη αυξητική τάση στην επίπτωση των λοιμώξεων από μικρόβια ανθεκτικά στις ομάδες αντιβιοτικών που υπάρχουν διαθέσιμες.

Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί πλέον ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα Δημόσιας Υγείας σε όλο τον κόσμο, και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια στην Ευρώπη. Το αποτέλεσμα είναι οι λοιμώξεις από μικρόβια που δεν μπορεί να αντιμετωπισθούν από κανένα από τα διαθέσιμα αντιβιοτικά, να αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα στο νοσοκομειακό περιβάλλον.

Για ορισμένα μάλιστα είδη μικροβίων, που κυρίως συγκαταλέγονται στα Gram-αρνητικά μικρόβια, δεν αναμένεται να κυκλοφορήσουν νέες δραστικές ομάδες αντιβιοτικών την επόμενη δεκαετία. Η κατάσταση αυτή ουσιαστικά μας έχει οδηγήσει σε μια εποχή που μοιάζει με μια προηγούμενη που δεν υπήρχαν αντιβιοτικά και που από τους ειδικούς επιστήμονες χαρακτηρίζεται ως «μετα-αντιβιοτική» εποχή.

Κάτι που έχει διαφανεί τα τελευταία χρόνια είναι, ότι η αυξημένη μετακίνηση ατόμων για λόγους τουριστικούς, επαγγελματικούς, ιατρικούς ή οικονομικούς έχει οδηγήσει στην εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής σε περιοχές στις οποίες δεν υπήρχε προηγούμενα. Ιδιαίτερα, ο ιατρικός τουρισμός είναι ένας σημαντικός παράγοντας διασποράς ανθεκτικών μικροβίων. Άνθρωποι από τις αναπτυγμένες χώρες συχνά μετακινούνται προς τις αναπτυσσόμενες χώρες αναζητώντας γρήγορη και φθηνή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Το αποτέλεσμα είναι πολλές φορές να αποικίζονται με πολυανθεκτικά μικρόβια και κατά την επιστροφή της χώρας τους να γίνεται διασπορά των ανθεκτικών μικροβίων.

Η χώρα μας χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλά ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο στο νοσοκομειακό περιβάλλον όσο και στην κοινότητα, τονίζει ο καθηγητής . Από το 2004, δυστυχώς, έχει τα υψηλότερα ποσοστά εξωνοσοκομειακής κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και μετά το 2010 καταγράφεται μικρή αλλά αισθητή ετήσια μείωση. Η περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης αποτελεί ζητούμενο για το Ελληνικό σύστημα Υγείας.

Για τους παραπάνω λόγους η συνεχής ενημέρωση των πολιτών είναι επιβεβλημένη, ώστε να αποτρέπεται η λήψη αντιβιοτικών, χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις και χωρίς την ιατρική συμβουλή. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων (που υπερβαίνει το 25%) συνεχίζει να λαμβάνει αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συμβουλή ή συνταγογράφηση. Αναγκαία είναι όμως και η ευαισθητοποίηση και συνεχής εκπαίδευση των γιατρών ώστε να μην συνταγογραφούνται αντιβιοτικά και μάλιστα «ισχυρά» όταν δεν τεκμηριώνεται η χορήγησή τους. Είναι ακόμη σημαντικό η επιλογή των αντιβιοτικών να γίνεται για το κατάλληλο χρονικό διάστημα και να καθοδηγείται, όταν είναι εφικτό, από τον απαραίτητο έλεγχο της ευαισθησίας του μικροβίου στα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα)».

Το ΚΕΕΛΠΝΟ, καταλήγει ο κ. Τσακρής «καταβάλει σημαντικές προσπάθειες τόσο στα θέματα εκπαίδευσης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, όσο και στην συνεχή επιτήρηση των νοσοκομειακών λοιμώξεων που οφείλονται σε πολυανθεκτικά μικρόβια». Σημειώνεται ότι με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης – Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έχει οργανώσει ειδική ομάδα εργασίας, η οποία έχει ως αντικείμενο την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών και η οποία κάθε χρόνο πραγματοποιεί δράσεις με σκοπό την ενημέρωση όλων όσων εμπλέκονται στη χρήση των αντιβιοτικών, συνταγογραφούντων και καταναλωτών (ΜΜΕ, ιστοσελίδες επιστημονικών εταιρειών, twitter και Ενημερωτικό Δελτίο του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., έντυπο ενημερωτικό υλικό και αφίσες για τα νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας, όπως και ειδικά περίπτερα σε πολυσύχναστους χώρους, όπου διανέμεται στο κοινό έντυπο ενημερωτικό υλικό).

Επιπλέον, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έχει οργανώσει 13 μετεκπαιδευτικά σεμινάρια με αντικείμενο «Ορθολογική χρήση των Αντιβιοτικών στην Ιατρική Πράξη» για >2500 Γενικούς Ιατρούς και Ιατρούς που ασκούν Πρωτοβάθμια περίθαλψη σε όλη τη χώρα, ενώ σχεδιάζεται για το 2015 αντίστοιχο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο για όλους τους νοσοκομειακούς ιατρούς ξεκινώντας από τα νοσοκομεία της Αττικής.​​​