Πρωινός βήχας: Αίτια και θεραπεία

Η παρουσία του βήχα σε πρωινή βάση επιβαρύνει την ποιότητα ζωής των ατόμων.

Ο βήχας αποτελεί έναν αντανακλαστικό μηχανισμό του αναπνευστικού συστήματος και μοιάζει με ασπίδα προστασίας απέναντι σε βλαβερά σωματίδια και μικροοργανισμούς. Όμως η παρουσία του σε καθημερνή βάση επιβαρύνει τη ποιότητα της ζωής των ατόμων.

Από τα συχνότερα είδη βήχα είναι αυτός που εμφανίζεται κατά τις πρώτες πρωινές ώρες ή κατά την πρωινή έγερση από το κρεβάτι. Αυτό το είδος του βήχα ονομάζεται πρωινός βήχας. Τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες τα αίτια του πρωινού βήχα είναι σχεδόν τα ίδια και σχεδόν με την ίδια συχνότητα με κάποιες μικρές εξαιρέσεις. Οι δε τρόποι θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι αντιστοίχως κοινοί.

Ποια όμως είναι τα συχνότερα αίτια του πρωινού βήχα;

Α) Το σύνδρομο αντίστασης των ανωτέρων αεραγωγών (upper airway cough Syndrome) γνωστό παλαιότερα με τον όρο σύνδρομο οπισθορρινικής έκκρισης, το οποίο μπορεί να οφείλεται σε αλλεργική ρινίτιδα, φλεγμονώδης ρινίτιδες (ιογενείς, μικροβιακές), οξείες ή χρόνιες ιγμορίτιδες κτλ.

Β) Το βρογχικό άσθμα, μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών, η οποία εμφανίζει κιρκάδιο ρυθμό με έκφραση αυξημένης βρογχικής υπεραντιδραστικότητας τις πρώτες πρωινές ώρες.

Γ) Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Δ) Οι βρογχιεκτασίες. Οι παθολογικές διατάσεις των βρόγχων, που όταν επιμολύνονται μετακινούμενες (σε ύπτια θέση) τείνουν να παροχετευτούν.

Ε) Η αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια η οποία στο στάδιο του διάμεσου πνευμονικού οιδήματος εμφανίζει την μεγαλύτερη επίπτωση έκφραση της ως βήχας, σε ύπτια θέση κατά τις πρώτες πρωινές ώρες.

Ζ) Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) η οποία στις περιόδους των παροξύνσεων εμφανίζει αυξημένη κινητοποίηση των εκκρίσεων.

Η) Η κυστική ίνωση στα παιδιά με ανάλογο παθοφυσιολογικό μοντέλο έκφρασης όπως οι βρογχιεκτασίες στους ενήλικες.

Θ) Απλές κοινές λοιμώξεις συνήθως ιογενείς φαρυγγίτιδες.

Ι) Λοιμώξεις του τραχειοβρογχικού δέντρου, οι γνωστές τραχειοβρογχίτιδες.

Κ) Στη προσέγγιση του χρόνιου πρωινού βήχα πολλές φορές συνυπάρχουν περισσότερα του ενός από τα ανώτερα αίτια.

Διαγνωστική – Θεραπευτική προσέγγιση

Το σημαντικότερο ρόλο στη διάγνωση και τη διαφοροδιάγνωση του πρωινού βήχα διαδραματίζει η ενδελεχής κλινική εξέταση. Αρωγοί των ανωτέρω γίνονται πολλές φορές και εργαστηριακές εξετάσεις όπως: ακτινογραφία ιγμορείων ή αξονική τομογραφία σπλαχνικού κρανίου, ο έλεγχος ρινικού εκκρίματος για ηωσινόφιλα, η ρινοσκόπηση, η ακτινογραφία θώρακος η αξονική τομογραφία θώρακος, σπιρομέτρηση προ και μετά της βρογχοδιαστολής, η μέτρηση του εμπνεόμενου μονοξειδίου του αζώτου, η καλλιέργεια πτυέλων, η γαστροσκόπηση κτλ.

Είναι προφανές πως στη διαφορική διάγνωση του πρωινού βήχα λαμβάνουν μέρος πολλές ιατρικές ειδικότητες. Μόλις τεθεί η διάγνωση, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι συνήθως πλήρως αποτελεσματικές.

• Το σύνδρομο αντίστασης των ανωτέρων αεραγωγών (upper airway cough syndrome) αντιμετωπίζεται με δισκία αντιισταμινικά (Η1 αναστολής πρώτης γενιάς) τοπική ρινική χορήγηση αντιισταμινικών αποσυμφορητικών, στεροειδών.

• Για το βρογχικό άσθμα, εισπνεόμενα στεροειδή βρογχοδιασταλτικά αντιλευκοτριενικά.

• Για την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δισκία αναστολέων αντλίας πρωτονίων, Η2 αναστολής, γαστροκινητικά, διατροφικές αλλαγές.

• Για την αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, διουρητικά.

• Για τις λοιμώξεις του τραχειοβρογχικού δέντρου, συνήθως δε χρειάζεται παρά μόνο συμπωματική θεραπεία (ύγρανση, βρογχοδιαστολή) και σπανίως ανάγκη για χρήση αντιμικροβιακών.

• Για τις βρογχιεκτασίες χορηγούμε αντιβιοτικά εισπνεόμενα και από το στόμα καθώς και βρογχοδιασταλτικά.

• Για τη ΧΑΠ αντιμικροβιακά από το στόμα και βρογχοδιασταλτικά.

Συμπερασματικά, ο πρωινός βήχας είναι ένα σύμπτωμα που τις περισσότερες φορές εκφράζει μία απλή αλλεργική αντίδραση ή μία αυτοπεριοριζόμενη ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού. Όμως μπορεί να εκφράζει και κάτι διαφορετικό, για αυτό καλό θα ήταν αν παραμείνει επί μακρόν δηλαδή για περισσότερο από τρείς εβδομάδες και αποκτήσει χαρακτήρες χρονιότητας να απευθυνόμαστε στο ιατρό μας.

Αλέξανδρος Κωνσταντινίδης, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Πρότυπου Κέντρου Υγείας Περιστερίου.

Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.), Υπουργείο Υγείας