Παρουσιάζονται όζοι θυρεοειδούς στα παιδιά;

Τι είναι ο όζος θυρεοειδούς; Ο όζος του θυρεοειδούς είναι μια ανώμαλη ανάπτυξη, ένας ανώμαλος πολλαπλασιασμός θυρεοειδικών κυττάρων που σχηματίζουν ένα ογκίδιο μέσα στον θυρεοειδή αδένα. Μπορεί να υπάρχουν ένας ή περισσότεροι όζοι στον θυρεοειδή αδένα και κάθε ένας πρέπει να αξιολογηθεί.

Οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις (όχι καρκίνοι). Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό μπορεί να περιέχει καρκίνο του θυρεοειδούς. Για να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε τον καρκίνο του θυρεοειδούς στο αρχικό στάδιο, χρειάζεται να διερευνήσουμε και να αξιολογήσουμε λεπτομερώς τους θυρεοειδικούς όζους.

• Τι είναι ο θυρεοειδής αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας ενδοκρινής αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στο κάτω μέρος του λαιμού, ακριβώς πάνω από το στέρνο και περιβάλει την τραχεία. Η δουλειά του θυρεοειδούς είναι να παράγει τις θυρεοειδικές ορμόνες, οι οποίες απελευθερώνονται στο αίμα και στη συνέχεια μεταφέρονται σε όλους τους ιστούς στον οργανισμό. Στα παιδιά, η θυρεοειδική ορμόνη βοηθά να διασφαλιστεί τόσο η σωματική όσο και η πνευματική ανάπτυξη τους. Ρυθμίζει επίσης τα επίπεδα της ενέργειας, το μεταβολισμό, τη λειτουργία της καρδιάς, το μυοσκελετικό σύστημα αλλά και τη λειτουργία όλων των άλλων οργάνων.

• Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει ένας όζος του θυρεοειδούς;

Οι όζοι του θυρεοειδούς ανακαλύπτονται από τους γιατρούς με διάφορους τρόπους. Οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς δεν προκαλούν συμπτώματα και ο θυρεοειδής αδένας συνήθως λειτουργεί φυσιολογικά παρά την ύπαρξη των όζων. Ορισμένοι όζοι εντοπίζονται από τον ασθενή, από έναν φίλο ή από έναν γονέα που παρατηρεί ένα φούσκωμα ή μια διόγκωση στο λαιμό και η οποία φαίνεται κατά τις καθημερινές συνήθεις δραστηριότητες.

Ορισμένοι όζοι ανακαλύπτονται κατά τη διάρκεια των περιοδικών εξετάσεων ελέγχου που κάνει ένα παιδί. Όπως για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του οδοντιατρικού ελέγχου, κατά τη διάρκεια της εξέτασης στην οποία υποβάλλεται ένα παιδί για να συμμετέχει σε διάφορα αθλήματα ή όταν υποβάλλεται σε εξετάσεις (υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία) για κάποιο άσχετο λόγο.

(Οι όζοι σπάνια, μπορεί να γίνουν τόσο μεγάλοι ώστε να προκαλέσουν δυσκολία στην αναπνοή ή στην κατάποση επειδή λόγω της αύξησης του μεγέθους τους μπορεί να πιέζουν την τραχεία ή τον οισοφάγο.)

Τα σημαντικά σημεία που πρέπει να θυμόμαστε είναι:

• Οι όζοι του θυρεοειδούς συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα.
• Οι εξετάσεις αίματος του θυρεοειδούς είναι συνήθως φυσιολογικές – ακόμη και αν υπάρχει καρκίνος σε έναν όζο.
• Ο καλύτερος τρόπος για να ανακαλύψετε έναν όζο στον θυρεοειδή σας, είναι όταν ο γιατρός σας εξετάζει τακτικά το λαιμό σας!

• Ποιοι όζοι είναι συχνοί στα παιδιά;

Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί στους ενήλικες, ειδικά καθώς μεγαλώνουν σε ηλικία (είναι παρόντες μέχρι στο ήμισυ των ενηλίκων στην ηλικία των 60 ετών). Γνωρίζουμε ότι οι όζοι του θυρεοειδούς είναι πολύ λιγότερο συχνοί στα παιδιά, αλλά δεν έχουμε ακριβείς αριθμούς. Οι όζοι που βρίσκονται σε παιδιά και εφήβους έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς, σε σχέση με αυτούς που εμφανίζονται στους ενήλικες. Ωστόσο, ακόμα και στα παιδιά, οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις (όχι καρκίνοι). Εκτιμάται ότι πάνω από το 75% των όζων που εμφανίστηκαν σε παιδιά και εφήβους είναι καλοήθεις.

• Τι προκαλεί την εμφάνιση ενός όζου;

Στους περισσότερους ασθενείς, δεν είναι γνωστό γιατί εμφανίζεται ένας όζος του θυρεοειδούς. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την έκθεση στην ακτινοβολία (συχνότερα ιατρική ακτινοβολία που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μιας άλλης μορφής καρκίνου), ένα οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης θυρεοειδικών όζων ή καρκίνου του θυρεοειδούς. Η έλλειψη ιωδίου μπορεί επίσης να προκαλέσει την εμφάνιση όζων στο θυρεοειδή.

Πως θα αξιολογηθεί και θα διερευνηθεί ένας όζος θυρεοειδούς;

Μόλις ανακαλυφθεί ένας όζος στο θυρεοειδή αδένα, ο στόχος μας είναι να διευκρινίσουμε αν ο όζος είναι καλοήθης (όχι καρκίνος) ή κακοήθης (καρκίνος).

Το – πρώτο βήμα – είναι να μάθουμε αν το παιδί έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου ζητώντας το ιατρικό ιστορικό του, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας έκθεσης του σε ακτινοβολία. Είναι σημαντικό να διενεργήσουμε μια κλινική εξέταση του θυρεοειδούς και του λαιμού του, να δούμε την υφή του θυρεοειδούς αδένα αλλά και του όζου και να διερευνήσουμε αν υπάρχουν παθολογικοί λεμφαδένες στο λαιμό. 

Το – επόμενο βήμα – είναι να διαπιστώσουμε αν ο θυρεοειδής αδένας παράγει φυσιολογικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών. Γι’ αυτό το λόγο ελέγχουμε τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών (Τ3 και Τ4) και της θυρεοτρόπου ορμόνης του θυρεοειδούς (TSH) στο αίμα.

Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε αν ένας όζος είναι καρκινικός ή όχι, μόνο από τη κλινική εξέταση και τις εξετάσεις αίματος. Σίγουρα χρειάζεται το υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς και χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί αν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί παρακέντηση του όζου του θυρεοειδούς με λεπτή βελόνα για λήψη υλικού και κυτταρολογική εξέταση.

• Υπερηχογράφημα και παρακέντηση θυρεοειδούς

Το υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς είναι η καλύτερη εξέταση για τη διάγνωση ύπαρξης ενός όζου του θυρεοειδούς και για την εκτίμηση του κινδύνου που υπάρχει για την ύπαρξη καρκίνου. Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας, είναι ανώδυνο και δεν χρησιμοποιεί καμία ακτινοβολία. Αυτή η εξέταση μας δίνει πληροφορίες για το μέγεθος του όζου, για την υφή του, δηλαδή για το αν είναι συμπαγής ή κυστικός (γεμάτος με υγρό), ή αν πρόκειται για συνδυασμό και των δύο. 

(Οι πληροφορίες που παίρνουμε μας βοηθούν στην διάκριση των όζων, δηλαδή στο αν είναι ύποπτοι για καρκίνο.)

Στην πραγματικότητα βέβαια δεν μπορούν να διαγνώσουν με απόλυτη ακρίβεια αν πρόκειται για  καρκίνο. Εάν ένας όζος φαίνεται ύποπτος, ότι δηλαδή μπορεί να είναι καρκινικός, το επόμενο βήμα είναι να διενεργηθεί μια παρακέντηση του όζου. Με αυτή λαμβάνεται υλικό μέσω μιας παρακέντησης με λεπτή βελόνα και το υλικό λήψης διερευνάται με κυτταρολογική εξέταση. 

Ο υπέρηχος χρησιμοποιείται για να κατευθύνει τη βελόνα απευθείας μέσω του δέρματος στον όζο του θυρεοειδούς. Τα κύτταρα που λαμβάνονται από τον όζο, εξετάζονται στη συνέχεια από έναν ειδικό κυτταρολόγο στο μικροσκόπιο για να δούμε αν μοιάζουν με καρκινικά κύτταρα.

Σε παιδιά με καλοήθεις όζους του θυρεοειδούς, διενεργείται τακτικά υπερηχογράφημα παρακολούθησης για να διαπιστωθεί εάν ο όζος μεγαλώνει σε διαστάσεις ή αν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του.

• Πληροφορίες για το σπινθηρογράφημα:

Ο θυρεοειδής στα περισσότερα παιδιά που έχουν όζους, παράγει φυσιολογικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών. Ωστόσο, εάν διαπιστωθεί ότι τα παιδιά έχουν χαμηλή τιμή TSH, σημαίνει ότι ο ίδιος ο όζος μπορεί να προκαλεί την παραγωγή υπερβολικής ποσότητας θυρεοειδικής ορμόνης (αυτόνομος λειτουργικός θυρεοειδικός όζος). Η καλύτερη εξέταση για να διαπιστωθεί εάν ο όζος παράγει θυρεοειδική ορμόνη είναι το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς.

Σε αυτή την εξέταση χορηγείται μια μικροσκοπική ποσότητα ραδιενεργού ιωδίου ή τεχνητίου. Τώρα αν ο όζος απορροφήσει μεγάλη ποσότητα από το ραδιοφάρμακο τότε πρόκειται για ένα υπερδραστήριο όζο (ζεστό).  Οι περισσότεροι αυτόνομοι όζοι είναι καλοήθεις, αλλά μπορεί να χρειαστεί μια παρακέντηση (FNA) για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

• Ποια είναι η θεραπεία των όζων του θυρεοειδούς;

Τα παιδιά με όζους του θυρεοειδούς που βρέθηκαν να έχουν καρκίνο  ή που είναι ύποπτοι για καρκίνο, θα πρέπει να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση από έμπειρο και εξειδικευμένο χειρουργό θυρεοειδούς για να αφαιρέσουν τον θυρεοειδή αδένα.

Σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 90% των καρκίνων του θυρεοειδούς στα παιδιά εμφανίζεται ο θηλώδης καρκίνος του θυρεοειδούς. Ακόμη και όταν αυτός ο καρκίνος δεν είναι σε αρχικό στάδιο όταν ανακαλυφθεί, η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών δεν έχει ιδιαίτερα προβλήματα μετά από την επέμβαση θυρεοειδεκτομής, ούτε πρόβλημα στην πρόγνωση και στο προσδόκιμο επιβίωσης.

Όταν οι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις συνήθως δεν χρειάζεται να διενεργηθεί χειρουργική επέμβαση θυρεοειδεκτομής. Σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής θα πρέπει να υποβάλλεται σε υπερηχογράφημα παρακολούθησης για να επιβεβαιώνεται ότι ο όζος δεν έχει μεγαλώσει ή δεν έχει αλλάξει 6 έως 12 μήνες αργότερα.

Σε παιδιά και εφήβους, συνήθως συνιστούμε χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδή αδένα όταν οι όζοι είναι πολύ μεγάλοι (με διάμετρο μεγαλύτερη από 3 έως 4 cm) ή αν παράγουν υπερβολική θυρεοειδική ορμόνη («θερμοί όζοι») ή αν οι όζοι αλλάζουν τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό γίνεται ακόμα και αν φαίνονται καλοήθεις (μη καρκινικοί) στην κυτταρολογική εξέταση με παρακέντηση (FNA). Σε ποσοστό περίπου 25% των ασθενών, τα αποτελέσματα από την FNA δεν είναι ξεκάθαρα για το κατά πόσο ο όζος είναι καλοήθης ή κακοήθης.

Όταν συμβαίνει αυτό, ο ασθενής, η οικογένεια και ο γιατρός θα πρέπει να συζητήσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χειρουργικής επέμβασης σε σχέση με τη στενή παρακολούθηση με επαναλαμβανόμενα υπερηχογραφήματα θυρεοειδούς.

Το άρθρο υπογράφει ο Σταύρος Τσιριγωτάκης, Γενικός Χειρουργός, Ειδικός μαστού. Τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας (ΕΕΜ). Τακτικό μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Μαστολογίας (SIS, Senologic International Society.