«Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας», αίτια & τρόποι αντιμετώπισης!

H Παρανοειδής Διαταραχή της Προσωπικότητας (Paranoid Personality Disorder, PPD) χαρακτηρίζεται από έντονη δυσπιστία σχετικά με τις προθέσεις των άλλων. Η παρανοϊκή καχυποψία οδηγεί τα άτομα που την εμφανίζουν στο να παρερμηνεύουν «αθώες»  ενέργειες ως τεχνάσματα των άλλων, προκειμένου να τους βλάψουν.

Προκειμένου να αποδείξει ότι κάποιος συνωμοτεί εναντίον του, το άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα μπορεί να οδηγηθεί σε ακρότατα σημεία της εμμονής/ψύχωσης -π.χ. συγκεκριμένα να έχει σε στενό «μαρκάρισμα» (παρακολουθώντας, για παράδειγμα, το προφίλ του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) το άτομο το οποίο θεωρεί εχθρικό, προκειμένου να στοιχειοθετήσει ψευδείς αποδείξεις της συνωμοσίας.

Το Προφίλ…

– Η κατασκευή εχθρού…

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση, η παρανοειδής προσωπικότητα  αναδύεται μέσα από την ανάγκη αναζήτησης ψυχικής ηρεμίας. Το άτομο ασυνείδητα θα απομονώσει & θα διαχωρίσει τη δυσάρεστη εμπειρία από την ευχάριστη, δείχνοντας θυμό και επιθετικότητα σε άλλα άτομα. 

Ο πάσχων από Παρανοειδή Διαταραχή τοποθετεί τον εαυτό του συνεχώς στη θέση του θύματος. Μέσα από την διαδικασία της προβολής αποδίδει αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις σε τρίτους ανθρώπους διαστρεβλώνοντας, διασαλεύοντας και διαστρέφοντας την πραγματικότητα, δημιουργώντας εχθρούς, σκιαμαχίες σε ένα ατέρμονο πλέγμα καχυποψίας, δυσπιστίας & εχθροπάθειας τεκμηριώνει και παγιώνει την πεποίθησή του με απόλυτη βεβαιότητα και περίσσια πειθώ. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες συμπεριφορές δεν αποτελούν μια μεθοδευμένη συμπεριφορά, αλλά μια ένδειξη ψυχοπαθολογίας!

– Απόκρυψη προσωπικών δεδομένων…

Σπάνια θα ακούσετε ένα άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα να εκμυστηρεύεται ή να εξωτερικεύει αυθόρμητα συναισθήματα, σκέψεις κτλ… Οι παρανοϊκοί «φόβοι» ότι οι πληροφορίες για την προσωπική του ζωή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ένα κακόβουλο μπούμερανγκ εναντίον του λειτουργούν ανασταλτικά και, γι’ αυτό το λόγο, οι αναφορές στην προσωπική του/της ζωή είναι συνήθως είναι περιορισμένες, φειδωλές έως και ανύπαρκτες.

– Οι φιλίες του περιορίζονται στις επιφανειακές σχέσεις!

Το άτομο με παρανοειδή προσωπικότητα δεν εμπιστεύεται περίπου…κανέναν, εκπλήσσεται όταν οι άλλοι του δείχνουν εμπιστοσύνη! Αδυνατεί να αναγνωρίσει, να κατανοήσει την αξία, το βάθος & την ουσία της  αφοσίωση και προσήλωσης στη φιλία, με αποτέλεσμα να βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση αναζήτησης και να καταλήγει σε περιστασιακές  & παροδικές φιλίες, συνήθως ωφελιμιστικού και συμφεροντολογικού τύπου.

Για εκείνον οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στους «εν δυνάμει» εχθρούς και σε αυτούς που αγνοούν την ύπαρξή του. Με το παραμικρό… παράπτωμα & ολίσθημα ο φίλος τοποθετείται στο στρατόπεδο των εχθρων και ο φαύλος κύκλος της αναζήτησης της κρυμμένης ατζέντας του υποτιθέμενου εχθρού συνεχίζεται, προκειμένου να επιβεβαιώσει και να ενισχύσει τις στρεβλές & αδιανόητες πεποιθήσεις του…

Συχνά αισθάνονται ότι τρίτα πρόσωπα τους έχουν προξενήσει βαθιά, συντριπτικά & ολέθρια τραύματα, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν αντικειμενικές ενδείξεις γι’ αυτό. Είναι απασχολημένοι & κατατρύχονται με αδικαιολόγητες αμφιβολίες για την πίστη ή την αξιοπιστία των φίλων και των συνεργατών τους, των οποίων οι δράσεις εξετάζονται & διερευνώνται ενδελεχώς για ενδείξεις τυχόν εχθρικών προθέσεων.

– Παθολογική ζήλια & απρόβλεπτη συμπεριφορά!

Για το παρανοϊκό άνθρωπο ακόμα και ένα τυχαίο γεγονός όπως μια «λάθος» κλήσης στο κινητό μπορεί να πυροδοτήσει επεισόδιο ακραίας ζήλιας . Πολύ πιθανό στην αρχή ο παρορμητικός έρωτάς του/της να σας κολακεύσει, όμως σύντομα η έλλειψη εμπιστοσύνης οδηγεί σε ακραία και βίαια ξεσπάσματα παροξυσμού, εκρηκτικότητας και τάσεις απόλυτου ελέγχου. Συνεπώς, μην απορήσετε αν προσπαθήσει να διασταυρώσει την πιστότητα και αυθεντικότητα της ιστορία σας! 

– Επιλεκτική μνήμη…

Θυμάται μόνο ό,τι ενισχύει και συνάδει με τις πεποιθήσεις του κάθετι άλλο θεωτείται απορριπτέο, απειλητικό και επικίνδυνο…

– Υπερευαισθησία 

Με την παραμικρή υπόνοια απειλής  από την μια στιγμή όποια έκλαμψη ευδιαθεσίας μετατρέπεται σε αδικαιολόγητο θυμό, τον οποίο δυσκολεύεται να ελέγξει, να κατευνάσει και να  χαλιναγωγήσει.  Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η έλλειψη υπομονής, ανοχής και κατανόησης είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του/της, διότι επιτίθεται σχεδόν άμεσα. Δύσκολα θα προσαρμοστεί σε κανόνες  διαλόγου και διαβούλευσης  με διπλωματία και επιχειρήματα, διότι συνήθως περνάει απευθείας στην αντεπίθεση, αντιδρώντας σπασμωδικά & θυμωμένα, όταν νιώσει ότι κάποιος δεν συμφωνεί  τα λεγόμενα του/της, δεν συγκλίνει με τις απόψεις του.
  
– Παντού υπάρχουν απειλές…!

Υπερευαίσθητος όντας… απέναντι σε αθώες παρατηρήσεις τρίτων μπορεί να νιώσει εξαιρετικά άβολα σε βαθμό που ακόμα και ένα αστείο μπορεί να παρερμηνευτεί ως προσβολή προσωπικότητας του, ταπείνωση και εξευτελισμός. Τα κομπλιμέντα και οι φιλοφρονήσεις καλύτερα να αποφεύγονται, διότι εκλαμβάνονται ως ειρωνεία με σκωπτική και χλευαστική διάθεση κάτι που σίγουρα θα πρέπει να αποφεύγουμε για το καλό όλων. ! 

– Ναρκισσισμός & παντοδυναμία…

Θέλει να φαίνεται πάντα ο πιο ενημερωμένος, έξυπνος και αψεγάδιαστος. Χαρακτηρίζεται από μη ρεαλιστική αίσθηση εαυτού, αλαζονείας, φιλαυτίας και εγωκεντρισμού. Παρουσιάζει επιλεκτική κρίση σε σχέση με ευθύνες και αρμοδιότητες  που θα αναλάβει  κρίνοντας ανάλογα με το αν η κατάσταση και συγκυρίες είναι υπέρ του! Αρκετά ισχυρογνώμων, δύσκολα θα αποδεχτεί ότι έχει κάνει λάθος…

– Η αχαριστία

 Συνήθως μόλις πάρει αυτό που θέλει απλά… εξαφανίζεται!

– Η μνησικακία…

Ο παρανοϊκός άνθρωπος δεν συγχωρεί & δεν ξεχνά ποτέ! Είναι επίμονα χαιρέκακος & εριστικός, αν και στις περισσότερες των περιπτώσεων οι προσβολές και οι απειλές βρίσκονται στη σφαίρα της φαντασίας του/της. Η μνησικακία φέρεται να τροφοδοτεί την ίδια την ύπαρξή του/της, διότι έτσι θεωρεί ότι κερδίζει, έλκει και διεκδικεί την προσοχή των τρίτων, όπου αναζητά καταφύγιο προστασίας και συμμαχίας. Φυσικά, ο σύμμαχος εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε έναν ακόμα εχθρό που τον επιβουλεύεται και αντιστρατεύεται ζωτικά συμφέροντα του…

Τα ευρήματα επιστημονικών μελετών υποστηρίζουν ότι η Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας εκδηλώνεται συνήθως την περίοδο της εφηβείας με υπερευαισθησία, οξυθυμία, κοινωνικό άγχος  & δυσπροσαρμοστία , φαντασιώσεων και περίεργων σκέψεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξάρτηση από ουσίες αυξάνει τον παράγοντα κίνδυνου εκδήλωσης της διαταραχής.  

Η πορεία της διαταραχής είναι χρόνια και ενδέχεται να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές  προσωπικότητας,  (Οριακή, Σχιζότυπη, Οριακή – μεταιχμιακή αλλά και Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας), καθώς και τις Διαταραχές του Συναισθήματος, Διπολική Διαταραχή και Σχιζοφρένεια.

Η δυσκολία έλεγχου παρορμήσεων -π.χ. κατά τη διάρκεια ενός οξέος επεισοδίου- μπορεί να αποβεί μοιραία, καταλήγοντας σε ακόμα και σε παρεκκλίνουσες συμπεριφορές . Η δυσλειτουργία στην αντικειμενική ερμηνευτική διεργασία καταλήγει σε άρνηση, γι’ αυτό σπάνια θα αναζητήσει βοήθεια από ειδικό Ψυχίατρο/Κλινικό Ψυχολόγο. 

Λέμε «όχι» στον στιγματισμό της ψυχικής ασθένειας…

Το να βάζουμε ετικέτες απλώς σε ανθρώπους που νοσούν ψυχικά είναι εύκολο και βολικό. Το δύσκολο είναι να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να αποδεχτούν ότι πρέπει να ακολουθήσουν θεραπεία, προκειμένου να μπορέσουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που δημιουργεί η ψυχική νόσος στη λειτουργικότητά τους και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην ευτυχία και την ευημερία μια φυσιολογικής και ισορροπημένης ζωής!

του Λάσκαρη Κωνσταντίνου