Ξεπερνώντας την κοινωνική φοβία: Μια απάντηση στις σκέψεις που μας παγιδεύουν…

Η κοινωνική φοβία είναι μια ψυχική διαταραχή που εντάσσεται στην ευρύτερη «ομπρέλα» των διαταραχών του άγχους

Επηρεάζει σημαντικά τη ζωή και τη λειτουργικότητα του ατόμου, αφού τα συχνότερα συμπτώματα είναι ο υπερβολικός φόβος ότι θα άτομο θα κριθεί ή θα ντροπιαστεί, η υπερβολική αυτοπαρατήρηση, τα σωματικά συμπτώματα (εφίδρωση, ταχυκαρδία), συμπτώματα που συχνά οδηγούν στην αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων.

Η κοινωνική φοβία εδράζει σε σειρά από διαφορετικούς παράγοντες-οικογενειακούς, ενδοπροσωπικούς-, σημαντικά γεγονότα ζωής. Αυτό που ωστόσο φαίνεται να είναι κοινό στους ανθρώπους που υποφέρουν από κοινωνική φοβία είναι μια σειρά από δυσλειτουργικές σκέψεις, που όχι μόνο δημιουργούν αλλά και συντηρούν το πρόβλημα. Ο εντοπισμός αυτών των σκέψεων είναι ένα πρώτο βήμα για να διαχειριστεί κανείς την κοινωνική φοβία.

Ο άνθρωπος που βιώνει κοινωνική φοβία δυσκολεύεται σε τρία χρονικά επίπεδα: Πριν το αγχογόνο γεγονός (πχ. νιώθει τρόμο πριν από μια κοινωνική εκδήλωση), κατά τη διάρκεια της κατάστασης που τον αγχώνει (νιώθει άγχος και αμηχανία όσο βρίσκεται στην κοινωνική εκδήλωση), ενώ μετά το τέλος της αγχογόνου κατάστασης συνεχίζει να κριτικάρει τον εαυτό του για τα συναισθήματα και την συμπεριφορά που είχε.

Με αυτό τον τρόπο, καταφέρνει να συντηρεί το φαύλο κύκλο του άγχους και τείνει να αποφεύγει κοινωνικές καταστάσεις όλο και περισσότερο. Στη βάση της κοινωνικής φοβίας είναι η τάση του ατόμου να θέλει να ευχαριστήσει του άλλους και να τους κάνει να τον αποδεχτούν. Προκειμένου να ξεπεράσει κανείς τη φοβία του για τις κοινωνικές καταστάσεις, είναι σημαντικό να μετακινηθεί από την (μη συνειδητή) ανάγκη του να είναι αποδεκτός από τους άλλους, στο να νιώθει καλά ο ίδιος με τον εαυτό του, χωρίς να βασίζει την αυτοεικόνα του στους άλλους.

Εντοπίζοντας τις βασικές σκέψεις-συμπεράσματα που συντηρούν τη φοβία και αντικαθιστώντας τες με πιο λειτουργικές σκέψεις, μπορούμε να κάνουμε ένα σημαντικό βήμα για να βοηθηθούμε. Η πρώτη προβληματική σκέψη έχει να κάνει με το πως βλέπουμε τον εαυτό μας. Συχνά, επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας σκέψεις όπως «είμαι κατώτερος από τους άλλους, δεν είμαι αρκετός». Μια πιο λειτουργική σκέψη είναι «είμαι αρκετός και αποδεχτός από πολλούς ανθρώπους και δεν χρειάζεται να με αποδέχονται όλοι».

Μια άλλη προβληματική σκέψη σχετίζεται με την τελειότητα και την κριτική από τους άλλους. Τείνουμε να σκεφτόμαστε «Πρέπει να τα κάνω όλα τέλεια, η οποιαδήποτε κριτική σημαίνει ότι είμαι άχρηστος». Αυτή η σκέψη-παγίδα δεν μας επιτρέπει να δούμε και να αποδεχτούμε όσα πράγματα κάνουμε καλά, ενώ παράλληλα μας καθιστά πολύ ευάλωτους απέναντι στην κριτική. Μια πιο λειτουργική σκέψη είναι να πούμε στον εαυτό μας: «Δεν χρειάζεται να το κάνει τέλεια, όλοι έχουν δυσκολίες και τα λάθη είναι μέρος της διαδικασίας για να προχωρήσω».

Μια πολύ συχνή παγιδευτική σκέψη σχετίζεται με την εικόνα και την αυτοπαρατήρηση. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία σκέφτονται: «Πρέπει να δείχνω εντελώς άνετος» ή «Φαίνεται ότι είμαι αγχωμένος». Μια πιο λειτουργική σκέψη είναι: «Είναι φυσιολογικό να έχω άγχος. Συμβαίνει σε όλους, το ότι έχω άγχος δεν σημαίνει ότι δεν τα πάω καλά».

Η επαφή με τον εαυτό μας και τις σκέψεις μας είναι η αρχή για να αντιμετωπίσουμε το φόβο. Η ουσία της κοινωνικής φοβίας είναι μια επικριτική φωνή που έχουμε εσωτερικεύσει και που μας «αποπαίρνει» κάθε φορά που δεν εκδηλώνουμε τη συμπεριφορά που θα θέλαμε. Αν αλλάξουμε αυτή την επίκριση σε υποστήριξη και ενθάρρυνση, τότε ανοίγουμε το δρόμο για μια πιο καλή σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Γράφει η Βασιλική Ντούμου – Ψυχολόγος