Μπορεί να σχετίζεται η εμφάνιση της κατάθλιψης με την έλλειψη της Β12 στον οργανισμό μας; Η κ. Ευθυμία Κοντέλα, Ειδική παθολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών Metropolitan Hospital επισημαίνει τα οφέλη της βιταμίνης Β12 για τον οργανισμό μας και τα συμπτώματα της ανεπάρκειάς της
Ίσως δεν θα μάθουμε ποτέ αν στην περίπτωση του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, του οποίου όλο του το έργο εμφορείται από έντονη απαισιοδοξία και μελαγχολία, μια κατάσταση που θεωρείται ότι τον οδήγησε στην αυτοκτονία, έπαιξε ρόλο η έλλειψη κάποιων βιταμινών. Μπορούμε όμως να μάθουμε από τις περιπτώσεις των συνανθρώπων μας που ταλαιπωρούνται από το «τέρας» της κατάθλιψης, κατά ποσό επιβαρύνεται η κατάστασή τους από τη μειωμένη πρόσληψη Βιταμίνης Β12.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Ο όρος κατάθλιψη για τους περισσότερους ανθρώπους είναι συνώνυμος με τη θλίψη. Οι καταθλιπτικές συνδρομές είχαν πρωτοπεριγραφεί από τον Ιπποκράτη και βρίσκονταν ανάμεσα στις πλέον εμμένουσες, σταθερές και σωστά διαγνωσμένες ιατρικές καταστάσεις.
Η παθοφυσιολογία της κατάθλιψης είναι ετερογενής και περιλαμβάνει βιοχημικές μεταβολές στον εγκέφαλο, γενετική προδιάθεση και περιβαλλοντικούς και ατομικούς παράγοντες. Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη κατάθλιψης αποτελούν οι σημαντικές αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου, κάποιο ψυχικό ή σωματικό τραύμα, κάποιες αγχώδεις καταστάσεις, και η κακοποίηση. Το αίσθημα θλίψης και η πνευματική κόπωση είναι φυσιολογικές καταστάσεις όσο κρατούν μικρό χρονικό διάστημα. Όταν αυτή η αίσθηση δεν φεύγει και συνεχίζει να υπάρχει για αρκετούς μήνες, τότε αρχίζουμε να μιλάμε για κατάθλιψη.
Τα βασικά παράπονα των καταθλιπτικών ασθενών σχετίζονται με το οδυνηρό αίσθημα άγχους, διαρκή λύπη, απογοήτευση, απώλεια ενδιαφερόντων, κούραση, προβλήματα ύπνου, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης σκέψης και κακή μνήμη. Αρκετές έρευνες της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν ότι η συστηματική συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης και οι φυσικές δραστηριότητες μειώνουν τα επίπεδα της κατάθλιψης.
Επίσης, φαίνεται ότι υπάρχει σχέση του τρόπου διατροφής με την κατάθλιψη. Οι καταθλιπτικοί έχουν έλλειψη πολλών ειδών βιταμινών (λόγω πολλών στρεσογόνων ορμονών που τις καταστρέφουν), και κυρίως έχουν διατροφή υψηλή σε σάκχαρα, σε καφεΐνη (κυρίως λόγω των πολλών καφέδων), σε γαλακτοκομικά που συνοδεύεται από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Όσον αφορά τις βιταμίνες που μπορεί να λείπουν από τον οργανισμό των ατόμων που εμφανίζουν κατάθλιψη, φαίνεται ότι όταν αποκατασταθούν στα φυσιολογικά επίπεδα η κατάθλιψη δείχνει να μειώνεται σημαντικά. Επίσης, φαίνεται να μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση αρκετά αμινοξέα, αρκετά μέταλλα καθώς και ορμόνες (βιταμίνη D3, κορτιζόλη, τεστοστερόνη).
Τι είναι η βιταμίνη B12 και ποια τα οφέλη της;
Η βιταμίνη Β12 ή κοβαλαμίνη είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη την οποία ο οργανισμός μας δεν μπορεί να παράγει, που εμπλέκεται στον μεταβολισμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος και ανήκει στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β. Ο όρος σύμπλεγμα βιταμινών Β αναφέρεται σε έναν συνδυασμό 8 βιταμινών: Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, φυλλικό οξύ (Β9), Β12 και βιοτίνη. Αυτές οι βιταμίνες δεν μπορούν να αποθηκευτούν στο σώμα μας και έτσι η ύπαρξή τους στον οργανισμό μας εξαρτάται εξ ολοκλήρου από την καθημερινή μας διατροφή.
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β καταστρέφονται από το αλκοόλ, τη ζάχαρη, τη νικοτίνη, την καφεΐνη γι’ αυτό και δεν αποτελεί έκπληξη το ότι πολλοί άνθρωποι μπορεί να έχουν έλλειψη σε αυτές σε τόσο μεγάλη συχνότητα. Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται κυρίως σε ζωικά προϊόντα, στο κόκκινο κρέας, στο μοσχαρίσιο συκώτι, στα πουλερικά, το ψάρι, τα οστρακοειδή, το αβγό και τα γαλακτοκομικά, καθώς και σε συμπληρώματα διατροφής.
Η αρχική πηγή της Β12 στη φύση είναι τα βακτηρίδια, οι μόνοι οργανισμοί που μπορούν να παράγουν αυτή τη βιταμίνη. Στους ανθρώπους, αυτά τα βακτήρια παράγουν Β12 στο παχύ έντερο. Ωστόσο, ελάχιστη από αυτήν θα απορροφηθεί από το τοίχωμα του εντέρου, οπότε πρέπει να λαμβάνουμε την B12 εξωγενώς για να έχουμε ικανοποιητικά επίπεδα.
Η βιταμίνη Β12 αποτελεί το μεγαλύτερο γνωστό βιομόριο και το μόνο θρεπτικό συστατικό με σταθερό δεσμό άνθρακα-μετάλλου. Είναι μια κρυσταλλική ένωση με έντονο κόκκινο χρώμα, μοναδική και ιδιαίτερη, λόγω της περιεκτικότητάς της σε κοβάλτιο.
Ποιες είναι οι δράσεις της βιταμίνης Β12;
Για τη βιταμίνη Β12 γνωρίζουμε πως συνεργάζεται με το φυλλικό οξύ (Β9) σε πολλές διεργασίες στο εσωτερικό του σώματος, συμπεριλαμβανομένων: της σύνθεσης του DNA, των ερυθρών αιμοσφαιρίων, του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων και της μόνωσης (της θήκης μυελίνης) που περιβάλλει τα νευρικά κύτταρα και διευκολύνει τη μετάδοση σημάτων στο νευρικό σύστημα. Λόγω αυτής της συμμετοχής της στη σύνθεση της μυελίνης, η χρήση της βιταμίνης Β12 έχει ερευνηθεί και σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας.
Στις μέρες μας, γίνεται συχνά λόγος για τις συνέπειες της μειωμένης πρόσληψης της Β12 λόγω της αυξανόμενης στροφής ολοένα και μεγαλύτερου πληθυσμού στην χορτοφαγία (vegetarians) και στην αυστηρή χορτοφαγία (vegans). Υπάρχουν όμως και άλλες περιπτώσεις εκτός από τη χορτοφαγία στις οποίες παρατηρείται έλλειψη Β12.
Σε αυτές ανήκουν οι πεπτικές διαταραχές και η μόνιμη κατανάλωση φαρμακευτικών σκευασμάτων όπως αυτά που περιλαμβάνει η αγωγή για γαστρικό έλκος, η κατανάλωση μετφορμίνης (το γνωστό glucophage), η ηπατική επιβάρυνση (και, επομένως, η συστηματική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, γιατί οδηγεί σε ηπατική επιβάρυνση) και η λήψη κάποιων φαρμακευτικών σκευασμάτων όπως αντιβιοτικά, υπνωτικά χάπια και αντισυλληπτικά χάπια.
Τι συμβαίνει όταν έχουμε έλλειψη βιταμίνης Β12;
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να είναι η αιτία αναιμίας, απογευματινής κούρασης, αδυναμίας συγκέντρωσης και προσοχής, φτωχής μνήμης, παρατεταμένης διάθεσης για κλάμα και ευερεθιστότητας, σύγχυσης, αισθήματος παλμών, διάρροιας, αιμωδίας άκρων και μιας γενικότερης κακής διάθεσης. Καθώς η Β12 παίζει ζωτικό ρόλο για το νευρικό σύστημα, η απουσία της μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με τις νευρικές απολήξεις, κυρίως στα περιφερικά νεύρα. Με τον καιρό, οι βλάβες στα περιφερικά νεύρα μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκολία στην κίνηση, μούδιασμα και μυϊκή αδυναμία. Συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Β12 συχνά εμφανίζονται με τη μορφή νευρολογικών συμπτωμάτων πολύ πριν την εμφάνιση των τυπικών αιματολογικών διαταραχών. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων που πάσχουν από έλλειψη φυλλικού οξέος ή βιταμίνης Β12, έχει αναιμία. Παρόμοια αναλογία αφορά και μια σειρά νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων.
Περισσότερο από το ένα τρίτο των ψυχιατρικών περιστατικών έχει βρεθεί ότι υποφέρουν από ελλείψεις σε φυλλικό οξύ ή βιταμίνη Β12. Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 αυξάνεται όσο μεγαλώνει ένα άτομο.
Οι βιταμίνες στην καταπολέμηση του άγχους και της κατάθλιψης
Η 5-υδροξυτρυπτοφάνη ή αλλιώς 5-ΗΤP είναι ένα παράγωγο του αμινοξέος τρυπτοφάνη το όποιο μετατρέπεται σε σεροτονίνη στο σώμα μας, ουσία που προάγει το αίσθημα της πνευματικής ευεξίας επιδρώντας στον εγκέφαλό μας. Η σεροτονίνη είναι μια χημική ουσία που έχει πολλαπλές λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισμό. Φαίνεται ότι παίζει ρόλο στην όρεξη, στα συναισθήματα, στη διάθεση, στην κίνηση, στη συμπεριφορά και στις λειτουργίες του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Φαίνεται επίσης να έχει ρόλο κλειδί στη διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης συνδέονται με την κατάθλιψη.
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β μπαίνουν στο παιχνίδι, βοηθώντας τον οργανισμό μας να συντηρήσει το αμινοξύ τρυπτοφάνη και να το μετατρέψει όσο το δυνατόν περισσότερο σε σεροτονίνη. Το φυλλικό οξύ και η βιταμίνη Β12 θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς σχετική έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ή υποτροπής της κλινικής κατάθλιψης. Πολλές από τις βιταμίνες που ενισχύουν τη σεροτονίνη στον οργανισμό μας, καθώς και τα συμπληρώματα που μπορούν να βελτιώσουν την κλινική εικόνα των ανθρώπων που υποφέρουν από κατάθλιψη, μπορούν επίσης να έχουν θετική επίδραση στα συμπτώματα του άγχους. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη Β12 σε ενήλικες είναι 2,4 μg, ενώ δεν έχουν τεθεί ανώτατα όρια λόγω του ότι η συγκεκριμένη βιταμίνη δεν θεωρείται ότι έχει επιβλαβή δράση ακόμα και αν ληφθεί σε μεγάλες ποσότητες.
Σε ό,τι αφορά τα ηλικιωμένα άτομα, δεδομένου ότι έχουν δυσκολία στην απορρόφηση Β12, συστήνεται η πρόσληψή της μέσω εμπλουτισμένων τροφίμων ή πολυβιταμινών.
Σε μελέτες που έγιναν σε ασθενείς με κατάθλιψη, οι οποίοι ακολουθούσαν αγωγή με αντικαταθλιπτικά φάρμακα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών, καταμετρήθηκαν τα επίπεδα της βιταμίνης B12 στο αίμα τους σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους, με διαφορά έξι μηνών. Όπως διαπιστώθηκε, εκείνοι που ανταποκρίθηκαν πληρέστερα στη θεραπεία, διέθεταν υψηλότερη συγκέντρωση βιταμίνης Β12 στον οργανισμό τους, τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της περιόδου μελέτης. Ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Γερμανία εργάζονται για την ανάπτυξη διατροφικού συμπληρώματος το οποίο «καταπολεμά» την επιλόχεια κατάθλιψη.
Παρόλα αυτά, ο ρόλος των βιταμινών του συμπλέγματος Β στη θεραπεία της κατάθλιψης δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος και απαιτείται περισσότερη έρευνα και μελέτη όσον αφορά τον ακριβή συσχετισμό ανάμεσά τους. Τα συμπληρώματα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν τη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά ή την ψυχολογική στήριξη του ασθενούς ατόμου. Φαίνεται όμως πως παίζουν έναν θετικό ρόλο σε συνδυαστικές θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Τι πρέπει πάντα να θυμόμαστε και να τηρούμε
Αυτό που μας λέει η φράση: «Νους υγιής εν σώματι υγιεί», το αρχαίο γνωμικό που λεγόταν, λέγεται και θα λέγεται. Αυτό που φέρεται να έλεγε ο Ιπποκράτης: «φάρμακό σου είναι η τροφή σου» Είναι γεγονός ότι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ σώματος και ψυχής είναι αμφίδρομες. Διατροφικές ανεπάρκειες και ορμονικές διακυμάνσεις μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στον ψυχισμό μας, που με τη σειρά του επηρεάζει τη διάθεση και τη διατροφή μας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο χρειαζόμαστε βοήθεια για να βγούμε. Γι’ αυτό ακούμε πάντα τους ήχους του σώματος μας και αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του.
*Η κ. Ευθυμία Κοντέλα είναι Ειδική παθολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών Metropolitan Hospital
Πηγή: ygeiamou.gr
