Η εφηβεία είναι μια από τις ομορφότερες, μοναδικές αλλά και πιο κρίσιμες περιόδους της ζωής. Oι γονείς βλέπουν το παιδί τους να αλλάζει, να θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο των ενηλίκων και παράλληλα – αναπόφευκτα – μέσα από την κοινωνικό συγχρωτισμό & την επαφή του με ανθρώπους των δυο φύλων το σεξ αποκτά ξαφνικά αρχίζει να διαδραματίζει καίριο ρόλο στη ζωή του εφήβου/-ης. Πολύ συχνά αποτελεί θέμα “ταμπού” & ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα που καλούνται να διαχειριστούν οι έφηβοι και ιδίως οι γονείς οι οποίοι πολλές φορές διακατέχονται από το άγχος της σεξουαλικής προτίμησης ή προσανατολισμού που θα ακολουθήσει το παιδί τους.
Στην εφηβεία καθίσταται εφικτή και φυσιολογικά η ολοκλήρωση της σεξουαλικής αφύπνισης & πράξης. Αυτό είναι απόρροια τόσο της βιολογικής αλλά & συναισθηματικής ωρίμανσης του εφήβου και των κατακλυσμιαίων ψυχικών αλλαγών που συντελούνται και αποτελεί ένα κομβικό σημείο της ζωής του εφήβου.
Η εφηβεία, σύμφωνα με ειδικούς γιατρούς (σεξολόγους – ψυχιάτρους/νευρολόγους σε θέματα σεξουαλικής υγείας & αγωγής ή & παιδοψυχολόγους) είναι μια κρίσιμη ηλικιακή περίοδος που μπορεί να αρχίσει από τα 10 και διαρκεί έως και τα 19 χρόνια. Χωρίζεται αναπτυξιακά σε 3 περιόδους: Στην πρώιμη εφηβεία (10-14), στη μέση εφηβεία (14-17) και στην όψιμη εφηβεία (πάνω από 17).
Η αναγνώριση, αποδοχή & έκφραση της σεξουαλικότητας στην εφηβεία αντανακλά την κοινωνική εξέλιξη & πρόοδο, καθώς ορισμένες συμπεριφορές δεν ήταν & δεν είναι επιτρεπτές σε διάφορες εποχές & σε διάφορους πολιτισμικούς χώρους.
Να αναφέρουμε ότι η πρώτη ερωτική επαφή του εφήβου μπορεί να γίνει πηγή αγχωδών συναισθημάτων & ανασφάλειας για τον ίδιο/-α αλλά και για τους γονείς του, οι οποίοι ανησυχούν & αγωνιούν και προσπαθούν τις περισσότερες φορές να τηρούν αρχικά αποστάσεις και να είναι συντηρητικοί, ήπιοι, διακριτικοί & προσεκτικοί στις αντιδράσεις και τους χειρισμούς τους, υπό την προϋπόθεση ότι ο έφηβος έχει λάβει βασική πληροφόρηση από τους θεμελιώδεις & βασικούς φορείς διαπαιδαγώγησης & κοινωνικοποίησης (όπως η οικογένεια, το σχολείο αλλά και το ευρύτερο φιλικό & κοινωνικό περιβάλλον) & μπορεί ως ένα βαθμό να κάνει τις επιλογές τους & να διαχειριστεί το μείζον ζήτημα & διακύβευμα που δεν είναι άλλο από… την συγκρότησης της σεξουαλικής του ταυτότητας βάσει των ενδόμυχων τάσεων, προτιμήσεων & καταληκτικών επιλογών στις οποίες καταλήγει ο νέος/-ας μέσα από μια εξελικτική διαδικασία μάθησης, πληροφόρησης, εσωτερικής αναζήτησης & ανακάλυψης εν τέλει… των “θέλω” και των πραγματικών αναγκών του.
Στην αρχή της εφηβείας… ένας σημαντικός κίνδυνος που ελλοχεύει είναι ο έφηβος να αναπτυχθεί πρώιμα & απότομα (πιθανώς πολύ νωρίτερα από την αναμενόμενη ηλικία) και να δυσκολεύεται να διαχειριστεί το σώμα του, τα συναισθήματα & τα σεξουαλικότητά του γιατί ο ρυθμός με τον οποίο ωριμάζει σε επίπεδο ψυχοκοινωνικό δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη της σωματικής του διάπλασης.
Στη μέση εφηβεία… ο έφηβος περνά στην πράξη όσον αφορά την ικανοποίηση των ορμέμφυτών του, πειραματίζεται, επιδιώκει να αποκτήσει εμπειρίες, λειτουργεί βάσει του θυμικού, της συναισθηματικής έξαρσης σε αυτό συμβάλλει και έντονη ορμονική δραστηριότητα και είναι πιθανό να αποκτήσει ολοκληρωμένες σεξουαλικές σχέσεις, συνήθως με συνομηλίκους του. Καθώς δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον και είναι προσκολλημένος στο παρόν, συνήθως δεν μπορεί να καταλάβει τις πιθανές επιπτώσεις των πράξεών του, δεν μπορεί να κάνει υποθέσεις και θεωρεί ότι σε εκείνον δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα κακό. Έτσι, είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτύξει συμπεριφορές υψηλού κινδύνου (π.χ. ναρκωτικά, αλκοόλ κλπ.) και σταδιακά να αρχίζει να εμφανίζει αδικαιολόγητο εκνευρισμό, ευερεθιστότητα, υπερένταση, εξάψεις, εκρήξεις θυμού και γενικά αλλοπρόσαλλη, ευμετάβλητη & ασταθή συμπεριφορά όπου σε αυτή την έκρυθμη κατάσταση, όπου ο νέος/-α παρεκτρέπεται και οδηγείται εκτός ορίων… τότε οι γονείς θα πρέπει να μιλήσουν με τον έφηβο/-η, να αφουγκραστούν τα προβλήματα του δίχως επικριτική στάση & με κατανόηση να να σκύψουν στα προβλήματα του ούτως ώστε να βρεθεί μια από κοινού επωφελή λύση, στα πλαίσια αγαστής συνεργασίας & αγάπης του γονέα προς τον έφηβο.
Ο ψόγος, η επίπληξη, η κατάκριση, η τιμωρία, οι υψηλοί τόνοι δεν συμβάλλουν στην εξομάλυνση της κατάστασης αλλά σίγουρα την εκτραχύνουν με ολέθρια αποτελέσματα τόσο για τη σχέση σας με το παιδί σας που θα κινδυνεύσει να διαρραγεί όσο και για το ίδιο τον νέο που θα συγκλονιστεί, θα κατακλυστεί από αισθήματα απελπισίας, απόγνωσης, δυσαρέσκειας, δυσανασχέτησης…αδιεξόδου & τάσης φυγής με σκοπό την απαλλαγή τους από την καταπιεστική, φορτική & αποπνικτική πραγματικότητα, με ενδεχόμενη την επιδίωξη πλήρους απελευθέρωσης, απόλαυσης, της ηδονής.
Επιπλέον, ενδέχεται σε αυτήν την ηλικιακή φάση να προχωρήσει σε πολλές σχέσεις μικρής διάρκειας, πιστεύοντας ότι η καθεμία είναι ξεχωριστή, ή ακόμα και να του δημιουργηθεί η επιθυμία σε επαφή με πολλούς και διαφορετικούς συντρόφους, συχνά χωρίς τις απαραίτητες προφυλάξεις…!
Στην όψιμη εφηβεία, ο έφηβος καθίσταται σταδιακά πιο κατασταλαγμένος, αποκτά την ικανότητα να έχει μια λειτουργική & ώριμη σχέση τόσο με τους άλλους όσο και με το/την σύντροφό του. Παύει πια να κινείται μόνο με γνώμονα τον αυθορμητισμό, τον εγωκεντρισμό και ναρκισσισμό, έχει πιο ρεαλιστικές & συγκεκριμένες(στοχευμένες) απαιτήσεις από τον/την σύντροφο, οι σχέσεις του διαρκούν περισσότερο και βασίζονται στη συντροφικότητα, στον αλληλοσεβασμό & αλληλοκατανόηση.
Οι πρώτες προσεγγίσεις με άτομα του άλλου φύλου είναι συνήθως αδέξιες & απότομες. Τα αγόρια μπορεί να είναι βιαστικά & καταπιεστικά ή υπερβολικά ιπποτικά, να επιδιώκουν κατευθείαν τη σεξουαλική εμπειρία ή αντίθετα να κυριαρχούνται από ιδεαλιστικές προθέσεις με πιο φιλική διάθεση και μιας μετέπειτα σεξουαλικής συνύπαρξης. Τα κορίτσια, ενώ δείχνουν αρχικά ενδιαφέρον για τα αγόρια της ηλικίας τους, στη συνέχεια στρέφονται σε αγόρια, τα οποία φαίνονται πιο ώριμα και ενδιαφέροντα. Μάλιστα, τα κορίτσια είναι πιο συνεσταλμένα & πιο διατακτικά καθώς αναζητούν λιγότερο την καθαρή σεξουαλική εμπειρία & πιστεύουν περισσότερο στον έρωτα.
Γενικά, οι σημερινοί έφηβοι ξεκινούν τις σεξουαλικές δραστηριότητες σε μικρότερες ηλικίες σε σχέση με τις παλιότερες γενιές. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες έχουν πάντα θετική έκβαση. Συχνά φέρνουν ντροπή, απογοήτευση, έντονες ανησυχίες όσον αφορά στην αντισύλληψη και τη μετάδοση νοσημάτων(σεξουαλικά μεταδιδόμενων όπως το AIDS.)
Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
Απαραίτητη επομένως κρίνεται η επιμόρφωση των νέων σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης καθώς δεν αναφέρεται μόνο σε ζητήματα σεξουαλικών σχέσεων αλλά & σε ένα ευρύτερο πλέγμα θεμάτων, όπως: η εικόνα του εαυτού, η αυτοεκτίμηση, οι κανόνες ηθικής δεοντολογίας, το τι είναι κοινωνικές σχέσεις, ο αμοιβαίος σεβασμός & η αγάπη.
Σημαντικό είναι να ξέρουν οι γονείς ότι το σεξ δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται ως ταμπού, εκτροπή, ως κάτι: ανήθικο, ανάρμοστο, χυδαίο ή επικίνδυνο. Χρειάζεται οι ίδιοι να συνειδητοποιήσουν την φυσιολογική ροή της εξέλιξης της προσωπικότητας, της πραγματικότητας, της ζωής & να αποβάλουν άγχη, φόβους, αγωνίες, ανασφάλειες, ηθικές συστολές και να απενοχοποιήσουν την υγιή τάση των παιδιών τους να αποκτήσουν μια υγιή σχέση με την ερωτική έκφραση του εαυτού τους.
Αν βέβαια οι γονείς αποφεύγουν εσκεμμένα ή και άθελα τους να αγγίξουν αυτήν την κρίσιμη πτυχή της ζωής του παιδιού τους, ήρθε ή ώρα να το πράξουν – η μητέρα να μιλήσει στο κορίτσι και ο πατέρας στο αγόρι, χωρίς περιστροφές & ενδοιασμούς. Οι αξίες των γονέων μεταδίδονται μέσα από τα λόγια τους, αλλά κυρίως μέσα από τη στάση τους και το απτό παράδειγμα που μεταδίδουν στα παιδιά τους.
Τα παιδιά από πολύ νωρίς δείχνουν περιέργεια για επίμαχα σημεία του σώματος ανδρών και γυναικών. Οι απαντήσεις που σε τόσο λεπτά ζητήματα θα πρέπει να δίδονται σταδιακά & κυρίως στην προσχολική ηλικία – με ενδεδειγμένο & υποδειγματικά παιδαγωγικό τρόπο – με αναφορά στην βασική ανατομία του ανθρώπινου σώματος.
Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις νέων που είναι ντροπαλοί & δεν νιώθουν άνετα να πλησιάσουν τους γονείς τους και να τους ρωτήσουν για τις ανησυχίες τους ή τις απορίες τους. Σκέφτονται ότι δεν είναι πρέπον ή είναι κάτι αδικαιολόγητο να ρωτήσει για θέματα “σχέσεων φύλων” με αποτέλεσμα να δημιουργούν προσωπικές “στρεβλές” σεξουαλικές θεωρίες που μάλλον αυτό αποβαίνει αρνητικά στην διαμόρφωση πλήρους & σφαιρικής άποψης για θέματα σεξουαλικότητας.
‘Εφηβοι και ομοφυλοφιλία
Εκτός από την ετεροσεξουαλική σχέση, είναι αδήριτη η ανάγκη να μην παραλείψουμε να αναφερθούμε και στο γεγονός ότι στα πλαίσια της έκφραση της σεξουαλικότητας στην εφηβεία, συχνά παρατηρούνται & ομοφυλοφιλικές συμπεριφορές. Οι έφηβοι εξερευνούν το σώμα τους & επιδίδονται σε διάφορες προσωπικές φαντασιώσεις. στις οποίες να πρωταγωνιστεί ο ιδανικός σύντροφος που του μοιάζει πάρα πολύ(σε επίπεδο εξωτερικών χαρακτηριστικών & ενδόμυχων τάσεων) κάτι που κατευνάζει το άγχος & που ενδεχομένως να δημιουργήσει στον έφηβο να ακολουθήσει ενδεχομένως “ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό”.
Υπάρχει η περίπτωση, αυτά τα ομοφυλοφιλικά όνειρα, οι φαντασιώσεις και οι πειραματισμοί τις περισσότερες φορές να είναι βραχύβιας διάρκειας, μια παροδική συναισθηματική έξαρσης της στιγμής ή και η δοκιμή για τον αν θα μπορούσε ή σύναψη σχέσης να αποκτήσει μονιμότητα & διάρκεια.
Αν όμως υπάρχει μια επίμονη τάση σε αυτό και ο έφηβος έχει πράγματι ομοφυλοφιλική κατεύθυνση, είναι σκόπιμο οι γονείς να πάρουν τη γνώμη ενός ειδικού, όχι για να τον μεταπείσουν ή να τον πιέσουν να αλλάξει… αλλά για να δουν πώς θα χειριστούν το όλο ζήτημα με διακριτικότητα, ώστε να το στηρίξουν & να μην ¨καταστρέψουν” την αυτοπεποίθησή του και τη σχέση του μαζί του. Μάλιστα, τα παιδιά αυτά είναι συχνά πιθανό να είναι «κλειστά», αντικοινωνικά, καχύποπτα & να εμφανίζουν έντονες αγχώδεις διαταραχές, τάσεις απομόνωσης, κοινωνικής απόσυρσης και κατάθλιψη.
Μπορεί να είναι μια απρόσμενη ίσως και δυσάρεστη είδηση για ένα γονιό, αλλά χρειάζεται να συνειδητοποιήσει ότι αν ένα παιδί στην εφηβεία του έχει ομοφυλοφιλική ροπή μάλλον αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, γι’ αυτό και είναι ανάγκη να το δεχτεί. Το να τιμωρήσουν το παιδί ή να το πιέσουν με οποιονδήποτε τρόπο δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα και το μόνο που θα καταφέρουν θα είναι να να αποκοπούν από το παιδί τους και πιθανώς να βοηθήσουν στο να γίνει ένας ενήλικος με ακραίες, αντικοινωνικές & επιθετικές συμπεριφορές.
Εν κατακλείδι…
οι απαντήσεις στα ερωτήματα των εφήβων – για τέτοιας ιδιαίτερης φύσης ζητήματα – είναι προτιμότερο να δίνονται σε επιστημονική γλώσσα, με βάση τα βιολογικά δεδομένα, χωρίς να συσχετίζονται με ηθικές & προσωπικές αξίες. Από την άλλη, οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να προσαρμόζουν, υιοθετούν & να εφαρμόζουν στην καθημερινότητα τις επιστημονικές γνώσεις στο πλέγμα αξιών της οικογένειας. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία και διαρκεί όλη τη ζωή.
Αν το παιδί αφεθεί μόνο του, θα διαμορφώσει τις δικές του απόψεις με βάση πληροφορίες που θα αντλεί & θα προσλαμβάνει από αμφιβόλου αξιοπιστίας & εγκυρότητας πηγές (αυλή του σχολείου, ακατάλληλα – αντιπαιδαγωγικά προγράμματα στην τηλεόραση κλπ & άσεμνο οπτικοακουστικό υλικό στο ίντερνετ). Κινδυνεύει να συγκροτήσει & να διαμορφώσει θεωρίες εσφαλμένες, στρεβλές που πόρρω απέχουν από την πραγματικότητα και που οι οποίες κατ’ ανάγκην θα επηρεάσουν καταλυτικά τη μετέπειτα σεξουαλική συμπεριφορά του. Η συνεπής, ισορροπημένη & απαλλαγμένη από προκαταλήψεις συμμετοχή των γονέων στην ψυχο-συναισθηματική διάπλαση των νέων θα επιτρέψει τόσο την υγιή αντιμετώπιση των ζητημάτων της σεξουαλικότητας όσο και την μετάδοση των οικογενειακών ηθικών αξιών.
του Λάσκαρη Κωνσταντίνου
Άλλα άρθρα
