Η κατάθλιψη ως πολιτικό φαινόμενο

Η μελέτη, που έλαβε δείγμα από 24 ευρωπαϊκές χώρες, ανέδειξε την επίδραση της ταξικής διαστρωμάτωσης και των γεωγραφικών ανισοτήτων στα συμπτώματα κατάθλιψης. Η μελέτη του Global Burden of Disease, IHME, κατέταξε την Ελλάδα στη δεύτερη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο και μάλιστα με αυξητική τάση.

H κατάθλιψη, όπως όλα δείχνουν, απομακρύνεται συνεπώς από τις ιατρικές εννοιολογήσεις και προσεγγίζεται πλέον ως πολιτικό ή πολιτισμικό φαινόμενο καθώς αντανακλά ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Ενδεικτικά, βάσει των στοιχείων της μελέτης, η εργατική τάξη, δηλαδή οι μισθωτοί, εμφανίζει τα υψηλότερα επίπεδα καταθλιπτικών συμπτωμάτων, ενώ οι εργοδότες –με πόρους εξουσίας– παρουσιάζουν τα χαμηλότερα. Αξιοσημείωτο είναι πως και οι υπόλοιπες χώρες του μεσογειακού Νότου παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά καταθλιπτικών συμπτωμάτων, παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη πως οι άνθρωποι που ζουν σε αυτές χαρακτηρίζονται από αισθήματα χαράς και εξωστρέφειας συγκριτικά με εκείνους των βορείων χωρών.

Η κατάθλιψη περιγράφει συνεπώς τον νεοφιλελευθερισμό με όρους ψυχικούς και ο μύθος του χαρούμενου κατοίκου της ηλιόλουστης Μεσογείου αποδομείται. Στη θέση του αναδύεται ο θλιμμένος Νότιος που δυσκολεύεται λόγω της «βαριάς κληρονομιάς της χαράς» που κουβαλά να αναγνωρίσει ακόμα και τη θλίψη του ως τέτοια. Αν σε αυτό το συμπέρασμα προσθέσουμε τα ευρήματα μιας σχετικά πρόσφατης έρευνας που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό JAMA PSYCHIATRY και δείχνει πως ορισμένες ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, ενδέχεται να παρουσιάζουν έναν «κοινωνικά μεταδοτικό» χαρακτήρα, τότε η κατάθλιψη εκτός από πολιτική ενδέχεται να είναι και μεταδοτική.

Αν κοιτάξετε γύρω σας, θα διαπιστώσετε πως είτε περιστοιχίζεστε από ανθρώπους που μοιάζουν να απολαμβάνουν τη θλίψη τους είτε από άτομα που την αποφεύγουν επίμονα, αλλά τελικά δεν καταφέρνουν να μη βυθιστούν σε μια κατάθλιψη την οποία αδυνατούν να αναγνωρίσουν ως τέτοια. Αν αποτολμήσετε μια κατάδυση στα βάθη του δικού σας ψυχισμού, ίσως πάλι εντοπίσετε μια νοσταλγία για μια παρελθούσα ευτυχία, την οποία στην πραγματικότητα δεν είστε καν σε θέση να προσδιορίσετε. Τι κάνετε για αυτό; Οπως δείχνουν οι έρευνες, η κατανάλωση ψυχοφαρμάκων στον γενικό πληθυσμό έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ιδίως των αγχολυτκών που δεν χρειάζονται συνταγογράφηση. Το αποτύπωμα της ψυχικής νόσου και των οικονομικών ανισοτήτων πάνω στο ανθρώπινο σώμα δεν σταματά ωστόσο εκεί.

Η ψυχή νοσεί αλλά και το σώμα «μιλάει» μέχρι θανάτου. Πριν από μερικές ημέρες η μελέτη για την Αττική από το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) έδειξε πως οι περιοχές της δυτικής Αθήνας, του κέντρου και του Πειραιά, που συγκεντρώνουν μεγάλα τμήματα φτωχότερων στρωμάτων, έχουν πιο αυξημένους δείκτες θνησιμότητας σε σχέση με τον Βόρειο και Νότιο Τομέα, που κατοικούνται σε αυξημένα ποσοστά από πλουσιότερα και ανώτερα μεσαία στρώματα.

Επιπροσθέτως έχει αποδειχτεί μέσα από έρευνες η σύνδεση μεταξύ δομημένου περιβάλλοντος και ψυχικής υγείας, δηλαδή πως το δoμημένo περιβάλλoν επιδρά πάνω στoυς κοινωνικούς θεσμούς, την προσωπικότητα του ατόμου και την ψυχική του υγεία. Αυτό σημαίνει πως στις καθημερινές μας μετακινήσεις, ανάλογα σε ποιες περιοχές ζούμε και δουλεύουμε, μπορεί να αυξάνονται το άγχος, η δυσφορία και η θλίψη μας. Ο αστικός σχεδιασμός μπορεί δηλαδή να διογκώσει ή να σμικρύνει ήδη υπάρχουσες ψυχοπαθολογίες. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί μέσα από έρευνες πως τα άτομα που ζουν σε συνοικίες με κτίρια που είναι σε ερειπωμένη κατάσταση, είναι 150% πιο πιθανό να κάνουν βαριά κατανάλωση αλκοόλ από όσους κατοικούν σε γειτονιές όχι υποβαθμισμένες.

Τι απέγινε ο μύθος του χαρούμενου και ανέμελου Ελληνα; Τι έχει απομείνει από εκείνον στη ρευστή νεωτερικότητα; Μήπως τελικά βιώνουμε την κατάθλιψη της εφήμερης ζωής αφότου εκείνη ανέδειξε όλες τις θαμμένες παθογένειές μας;

Αν το μεγαλύτερο στοίχημα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η διαχείριση της νοσταλγίας, δηλαδή της λαχτάρας επιστροφής σε εκείνον τον γενέθλιο τόπο χαράς, τότε το μεγαλύτερο στοίχημα του σύγχρονου ατόμου είναι η διαχείριση της νοσταλγίας του «χαρούμενου Ελληνα» ή, καλύτερα, η διαχείριση της «κληρονομιάς» της ανέμελης Ελλάδας, της νοσταλγίας εκείνης της παρελθούσας ευτυχίας.

Στις μετανεωτερικές κοινωνίες είναι ωστόσο δύσκολο να διαχειριζόμαστε τις απώλειές μας και παράλληλα να βιώνουμε χωρίς ψυχικό κόστος τις εφήμερες ζωές μας, με αποτέλεσμα να καμουφλάρουμε τη θλίψη, να καταπίνουμε τα τραύματα και να καταλήγουμε να βιώνουμε σοβαρές καταθλίψεις που ενίοτε σωματοποιούμε.

Οφείλουμε λοιπόν να παρέμβουμε στις δομές πολιτικής και εξουσίας από τις οποίες αναδύονται οι συναισθηματικές δυναμικές. Η πολιτική οικονομία και ο αστικός σχεδιασμός μας αποτυπώνονται σε συναισθηματικούς όρους και η διάγνωση είναι η κατάθλιψη, ως πολιτικό συναίσθημα.

πηγή: efsyn.gr