Είμαι παχύσαρκη… και με κοροϊδεύουν…

Η παχυσαρκία συχνά κουβαλάει ένα πολύ αρνητικό κοινωνικό στίγμα. Σε μια κοινωνία που εξιδανικεύει και προωθεί το αδύνατο σώμα, τα άτομα που είναι υπέρβαρα έχουν ενσωματώσει τα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν την προκατάληψη για το αυξημένο βάρος με αποτέλεσμα να δέχονται πολλές φορές την διάκριση εναντίον τους ως κάτι φυσιολογικό.

Ακόμα και στο πλαίσιο της εργασίας μπορεί να αντιμετωπίσουν όχι κολακευτικά ή και υποτιμητικά σχόλια με τη μορφή χιούμορ, ή να βιώσουν διακρίσεις σε θέματα πρόσληψης ή προαγωγής. Συνεπώς τα άτομα αυτά παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνικό άγχος, ενώ αναφέρουν χαμηλή ποιότητα ζωής.

Κυρίως παχύσαρκα άτομα με νεαρή ηλικία έναρξης παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα δυσαρέσκειας για την εικόνα του σώματός τους. Μπορεί να έχουν δεχτεί πειράγματα σχετικά με το βάρος τους ή το σωματότυπό τους με αποτέλεσμα να νιώθουν αμηχανία στο να δείχνουν το σώμα τους ή να ξεκινήσουν κάποια φυσική δραστηριότητα.

Ενώ λοιπόν η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας επικινδυνότητας εμφάνισης της κατάθλιψης, έρευνες έχουν δείξει πως κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού όταν είναι επηρεασμένοι από κατάθλιψη και άγχος.

Πρόκειται για έναν κύκλο παχυσαρκίας – κατάθλιψης στον οποίο πιο ευάλωτες παρουσιάζονται οι γυναίκες. Η παχυσαρκία προκαλεί την κατάθλιψη και η κατάθλιψη επηρεάζει την παχυσαρκία.

Διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες όπως ανεργία, απώλεια αγαπημένου προσώπου, διαπροσωπικές δυσκολίες, διαζύγιο, μπορεί να εκλύσουν ή να επιδεινώσουν έναν ανθυγιεινό τρόπο διατροφής. Όσο πιο μεγάλες οι συναισθηματικές συγκρούσεις και δυσκολίες τόσο πιο μεγάλη η πιθανότητα της τάσης για μια προβληματική διατροφική συμπεριφορά.

Κι από την άλλη, οι παρενέργειες κάποιων ψυχοτρόπων φαρμάκων συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Η αύξηση του βάρους περιλαμβάνεται ανάμεσα στις πιο προβληματικές παρενέργειες αυτών των φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά, σταθεροποιητές διάθεσης).

• Παχυσαρκία και Διαταραχή Υπερφαγίας

Παρόλο που σύμφωνα με το DSM-5 (Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών, πέμπτη έκδοση) η παχυσαρκία δεν αποτελεί ψυχική διαταραχή, σχετίζεται με την διαταραχή υπερφαγίας που ανήκει στις διαταραχές πρόσληψης τροφής.

Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας – κατανάλωση μιας ποσότητας φαγητού μεγαλύτερη από όση θα έτρωγαν οι περισσότεροι άνθρωποι μέσα σε μια διακριτή χρονική περίοδο – τα οποία συνοδεύονται από μια αίσθηση απώλειας ελέγχου – το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να μη φάει ή να σταματήσει να τρώει από τη στιγμή που άρχισε, με απουσία συστηματικής χρησιμοποίησης ακατάλληλης αντισταθμιστικής συμπεριφοράς (όπως πρόκληση εμέτου).

Η διαταραχή αυτή συναντάται σε πολλά παχύσαρκα άτομα τα οποία ντρέπονται για το διατροφικό τους πρόβλημα και προσπαθούν να το κρύψουν. Παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά αυτή περιλαμβάνουν αρνητικά συναισθήματα των ατόμων για το βάρος τους και το σχήμα του σώματός τους.

Οι έρευνες δείχνουν πως υπάρχουν αρκετές διαφορές ανάμεσα στα παχύσαρκα άτομα με διαταραχή υπερφαγίας και στους παχύσαρκους χωρίς τη διαταραχή. Οι πρώτοι παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ψυχοπαθολογίας – καταθλιπτικές και διπολικές διαταραχές, αγχώδεις διαταραχές.

Υπάρχουν επίσης διαφορές στο περιεχόμενο των αντιλήψεών τους, με τους ασθενείς που υποφέρουν από τη διαταραχή υπερφαγίας να έχουν πιο διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις για την εικόνα σώματος. Οι συνέπειες είναι αρνητική αυτοεκτίμηση και δυσαρέσκεια για τον εαυτό τους ενώ εκδηλώνουν πιο έντονη ενασχόληση με το βάρος τους.  

• Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας

Καθώς η παχυσαρκία σχετίζεται με ψυχολογικές συνέπειες, η ψυχοθεραπεία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπισή της.

• Μειώνει το άγχος που βιώνουν οι παχύσαρκοι ασθενείς με διαταραχή υπερφαγίας.

• Βοηθά το άτομο να συνειδητοποιήσει την ασυνείδητη προέλευση και σημασία που έχει γι’ αυτόν η υπερβολική κατανάλωση φαγητού.

• Βοηθά τους ασθενείς να διαχειριστούν τις συνέπειες της προκατάληψης που επικρατούν σε μια κοινωνία όπου οι αρνητικές αντιλήψεις για την παχυσαρκία είναι εδραιωμένες

• Ενισχύει την αυτοαποδοχή σε παχύσαρκους ασθενείς που έχουν μάθει να νιώθουν ντροπή για το βάρος τους. Η μεγαλύτερη αυτοαποδοχή και συνεπώς η αύξηση της αυτοπεποίθησης δρουν καταλυτικά στην ανάπτυξη ενός κινήτρου για πιο υγιεινό τρόπο διατροφικής συμπεριφοράς ή για μια προσπάθεια μείωσης του βάρους.

• Βοηθά το άτομο να διατηρήσει το μειωμένο βάρος όταν αυτό επιτευχθεί

• Παρόλο που η υπερβολική κατανάλωση φαγητού και η ανεπαρκής άσκηση αποτελούν μέρη ενός περίπλοκου βιοψυχοκοινωνικού προβλήματος, με σημαντικά γενετικά αίτια και τον μεταβολισμό να παίζει καθοριστικό παράγοντα, η συμπεριφοριστική θεραπεία είναι διαδεδομένη.

• Η γνωσιακή – συμπεριφοριστική θεραπεία που εστιάζει στις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις σχετικά με την εικόνα σώματος, καθώς και η διαπροσωπική θεραπεία που δίνει έμφαση στη δυναμική των  διαπροσωπικών σχέσεων και πως αυτή επηρεάζει τον τρόπο διατροφής, έχουν θετική επίδραση στη μείωση της υπερφαγίας.

Η Τσώλα Δήμητρα – Ψυχολόγος είναι Ψυχοθεραπεύτρια & Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

(*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό της Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr)