Γλαύκωμα: Ο πιο ύπουλος εχθρός της όρασης

Τύποι, συμπτώματα και αντιμετώπιση μιας πάθησης από την οποία απειλούνται τουλάχιστον 100.000 άτομα στην Ελλάδα, με τον κίνδυνο να αυξάνεται για τα άτομα ηλικίας άνω των σαράντα ετών

Το γλαύκωμα είναι μια σχετικά συχνή πάθηση του οφθαλμού, η οποία προκαλείται κυρίως από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση καταστρέφει προοδευτικά το οπτικό νεύρο. Σε ορισμένες περιπτώσεις εκτός από την αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, το γλαύκωμα σχετίζεται και με την κακή αιμάτωση του οπτικού νεύρου. Το γλαύκωμα, ή ορθότερα τα γλαυκώματα, διότι πρόκειται για πολλούς τύπους με διαφορετική αιτιολογία, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, οδηγούν σε τύφλωση.

Η συχνότητα του γλαυκώματος στο γενικό πληθυσμό, ανέρχεται στο 1-2%. Δηλαδή, στη χώρα μας έχουμε τουλάχιστον 100.000 άτομα τα οποία είτε έχουν γλαύκωμα, είτε είναι υποψήφια να πάθουν γλαύκωμα. Σε άτομα δε, ηλικίας άνω των σαράντα ετών, η πάθηση αυτή είναι συχνότερη και απαντά σε ποσοστό 2-4%. Δυστυχώς, πολλά από τα άτομα αυτά δεν γνωρίζουν το πρόβλημα τους, αν δεν έχουν επισκεφθεί οφθαλμίατρο.

Τα συμπτώματα του γλαυκώματος

Το γλαύκωμα, τις περισσότερες φορές, δεν έχει κανένα σύμπτωμα στο αρχικό στάδιο. Συμπτώματα που θα πρέπει να μας βάλουν σε υποψία είναι:

• έγχρωμοι κύκλοι γύρω από τα φώτα τη νύχτα
• ήπιος βύθιος πόνος γύρω από τα μάτια
• δυσκολία στη νυκτερινή όραση και μείωση οπτικής οξύτητας στα τελικά στάδια
• έντονος πόνος, μείωση όρασης, τάση προς εμετό (στο οξύ γλαύκωμα).

Τύποι γλαυκώματος

Η συχνότερη μορφή γλαυκώματος είναι το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας προκαλείται όταν, για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία, δεν λειτουργεί καλά ο διηθητικός ηθμός, μέσω του οποίου το εσωτερικό διαφανές υγρό (υδατοειδές υγρό) του οφθαλμού φιλτράρεται στην κυκλοφορία του αίματος. Το αυξημένο υδατοειδές υγρό ασκεί πίεση στα εσωτερικά τοιχώματα του βολβού και στο οπτικό νεύρο, το οποίο αποτελείται από ευαίσθητες και λεπτές νευρικές ίνες. Η συνεχής σύνθλιψη αυτών των νευρικών κυττάρων, οδηγεί σε προοδευτική και μη αναστρέψιμη καταστροφή τους.

Στην περίπτωση του γλαυκώματος στενής ή κλειστής γωνίας, που είναι σχετικά σπάνιο, ο διηθητικός ηθμός μπλοκάρεται από την ίριδα λόγω στενής γωνίας προσθίου θαλάμου. Η γωνία αυτή σχηματίζεται μεταξύ κερατοειδούς και ίριδας, και σε υπερμετρωπικά μάτια είναι αρκετές φορές στενή, ιδίως όταν υπάρχει καταρράκτης σε εξέλιξη. Το γλαύκωμα στενής ή κλειστής γωνίας μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγάλη άνοδο της πίεσης και αντιμετωπίζεται ως επείγον περιστατικό σε νοσοκομείο. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μέσα στα πρώτα εικοσιτετράωρα μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη απώλεια οράσεως.

Σε μια άλλη μορφή γλαυκώματος, στο γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης, παρά το γεγονός ότι η ενδοφθάλμια πίεση παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα, έχουμε προοδευτική επιδείνωση της κατάστασης του οπτικού νεύρου. Αυτός ο τύπος γλαυκώματος σχετίζεται με την κακή αιμάτωση του οπτικού νεύρου. Αρκετά συχνά, οι ασθενείς με γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης έχουν πολύ χαμηλή διαστολική αρτηριακή πίεση.

Κληρονομείται το γλαύκωμα;

Οι πρώτου βαθμού συγγενείς ατόμων με γλαύκωμα έχουν εξαπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν και αυτοί την ίδια πάθηση, σε σύγκριση με άλλους που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Τα τελευταία χρόνια, με την αποκρυπτογράφηση του γενετικού κώδικα, έχουν ανακαλυφθεί γονίδια που σχετίζονται με ορισμένες μορφές γλαυκώματος. Στο μέλλον θα υπάρχει κάποιο είδος εξέτασης που θα προκαθορίζει αν κάποιος έχει πιθανότητα ή όχι να παρουσιάσει γλαύκωμα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ευαισθητοποίηση του ατόμου για συχνή παρακολούθηση και την έγκαιρη πρόληψη, πριν η νόσος φτάσει σε προχωρημένο στάδιο. Ήδη, εδώ και μερικά χρόνια, έχει παρασκευαστεί τεστ, το οποίο όμως καλύπτει μόνο μερικές σπάνιες μορφές γλαυκώματος.

Τι συμπτώματα παρουσιάζει το γλαύκωμα;

Δυστυχώς, το γλαύκωμα είναι μια πολύ ύπουλη ασθένεια, διότι τις περισσότερες φορές δεν δίνει κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα. Η αυξημένη πίεση καταστρέφει σιγά-σιγά το οπτικό νεύρο, χωρίς να επηρεάζει αρχικά την οπτική οξύτητα. Το γλαύκωμα ανακαλύπτεται είτε όταν η πάθηση φτάσει στο τελικό στάδιο και επέλθει μείωση της κεντρικής όρασης, είτε διαγιγνώσκεται τυχαία κατά τη διάρκεια οφθαλμολογικής εξέτασης. Και εδώ θα πρέπει να τονιστεί η σημασία του προληπτικού οφθαλμολογικού ελέγχου.

Στο οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας υπάρχει έντονος πόνος, μείωση όρασης και τάση προς εμετό. Η ενδοφθάλμια πίεση θα πρέπει να ελέγχεται σε όλα τα άτομα μετά τα σαράντα και ειδικότερα στα άτομα με οικογενειακό ιστορικό, μετά τα τριανταπέντε.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές ενδοφθάλμιας πίεσης;

Παλαιότερα το 20 (σε mmHg) θεωρείτο το ανώτερο φυσιολογικό όριο. Όμως, για τη διάγνωση και τη σωστή παρακολούθηση του γλαυκώματος, η τιμή της ενδοφθάλμιας πίεσης θα πρέπει να αξιολογείται πάντα σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα από το οπτικό νεύρο, τη βυθοσκόπηση και, κυρίως, από τις ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις γλαυκώματος, οι οποίες είναι τα οπτικά πεδία και η laser τομογραφία της κεφαλής του οπτικού νεύρου (HRT ή OCT). Και αυτό διότι η ενδοφθάλμια πίεση έχει εικοσιτετράωρη διακύμανση σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η αυξημένη πίεση παρουσιάζεται τις πρώτες μεταμεσονύκτιες ώρες, που συνήθως δεν υπάρχει δυνατότητα μέτρησης, με αποτέλεσμα να περνά απαρατήρητη. Σε αυτή την περίπτωση, ο τακτικός έλεγχος των οπτικών πεδίων και της μορφολογίας του οπτικού νεύρου, μας δίνει μια πληρέστερη εικόνα της κατάστασης. Στη σύγχρονη αντιμετώπιση του γλαυκώματος δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις, για τον καθορισμό του ορίου ασφαλείας της ενδοφθάλμιας πίεσης για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά. Η αντιμετώπιση κάθε περίπτωσης είναι εντελώς εξατομικευμένη.

Κάθε πότε θα πρέπει να γίνεται εξέταση για το γλαύκωμα;

Ο έλεγχος της ενδοφθάλμιας πίεσης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της οφθαλμολογικής εξέτασης σε άτομα ηλικίας άνω των 35 ετών. Σε περίπτωση δε οικογενειακού ιστορικού γλαυκώματος, ο έλεγχος της πίεσης θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μία φορά το χρόνο. Όταν υπάρχει αυξημένη πίεση, χρειάζεται συχνή μέτρηση (ανά 1, 2 ή 3 μήνες) και έλεγχος των οπτικών πεδίων και της κεφαλής του οπτικού νεύρου με τομογραφία, ανά 6, 9 ή 12 μήνες, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος οφθαλμίατρου. Με την εξέταση των οπτικών πεδίων, ελέγχεται ή ευαισθησία των οπτικών ινών στην αντίληψη του φωτός. Με την τομογραφία της κεφαλής του οπτικού νεύρου (OCT / HRT ) ελέγχεται το πάχος των νευρικών ινών. Και οι δύο εξετάσεις είναι αναίμακτες και ανώδυνες.

Ο ασθενής δεν θα πρέπει να ξεχνά ποτέ ότι: το γλαύκωμα χρειάζεται τακτική παρακολούθηση εφ’ όρου ζωής.

Πώς αντιμετωπίζεται το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα αντιμετωπίζεται με αντιγλαυκωματικά κολλύρια, με laser και με χειρουργικές επεμβάσεις.

Τα τελευταία δέκα χρόνια, υπήρξε τεράστια πρόοδος στην αντιμετώπιση του γλαυκώματος με την εισαγωγή νέων φαρμάκων, τα οποία βοηθούν στην καλύτερη ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης, με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πολύ ο αριθμός ασθενών που χρειάζονται επέμβαση.

To laser αποτελεί μια εναλλακτική λύση σε περιπτώσεις αρχόμενων γλαυκωμάτων ανοικτής γωνίας ή οφθαλμικής υπερτονίας, και ειδικά σε περιπτώσεις που υπάρχει δυσκολία συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή. Είναι μια προσωρινή αντιμετώπιση ήπιων σχετικά περιστατικών με ή χωρίς ταυτόχρονη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων. Με το laser γίνεται προσπάθεια διευκόλυνσης της εξόδου του υδατοειδούς υγρού μέσω του διηθητικού ηθμού. Η χρονική διάρκεια μείωσης της πίεσης είναι από 1-3 έτη. Αν χρειαστεί, το laser μπορεί να επαναληφθεί.

Στο γλαύκωμα κλειστής γωνίας, η διάνοιξη οπών στην ίριδα με Yag Laser, ρυθμίζει αμέσως την ενδοφθάλμια πίεση, απελευθερώνοντας τη γωνία από την ίριδα. Σε πολλές περιπτώσεις συνιστάται η προληπτική χρήση του Yag Laser για αποφυγή κρίσεων οξέος γλαυκώματος. Σε όλες τις περιπτώσεις κλειστής γωνίας η αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς ή του καταρρακτικού φακού, μπορεί να λύσει μόνιμα το πρόβλημα της κλειστής γωνίας.

Σε περίπτωση που η πίεση δεν μπορεί να ρυθμιστεί με φάρμακα ή laser και υπάρχει προοδευτική καταστροφή του οπτικού νεύρου, κάτι που επιβεβαιώνεται από την επιδείνωση των οπτικών πεδίων και τη λέπτυνση του οπτικού νεύρου στις εξετάσεις (οπτικά πεδία, HRT ή OCT), θα πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Οι επεμβάσεις γλαυκώματος αποσκοπούν στη ρύθμιση της πιέσεως με τη διάνοιξη νέων οδών παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Οι επεμβάσεις αυτές μπορούν να συνδυαστούν με την αφαίρεση του καταρράκτη, αν ο ασθενής έχει και καταρράκτη. Στις σύγχρονες επεμβάσεις γλαυκώματος συγκαταλέγονται και οι ενθέσεις βαλβίδων και άλλων μικροσυσκευών (MIGS), με τις οποίες ρυθμίζεται η πίεση στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.

*O Παντελής Α. Παπαδόπουλος, MD, PhD, FEBO ΕΊΝΑΙ Χειρουργός Οφθαλμίατρος Διευθυντής Οφθαλμολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Metropolitan

Πηγή: protothema.gr