“Αυτοτραυματική Συμπεριφορά”: αιτιολογία & τρόποι αντιμετώπισης!

Η Αυτοτραυματική Συμπεριφορά (Α.Σ.) είναι ένα φαινόμενο που έχει προσλάβει ανησυχητικές διαστάσεις & επιτείνεται  – ιδιαίτερα μεταξύ ατόμων εφηβικής ηλικίας – τα τελευταία χρόνια. 

Η αυτοκαταστροφικότητα με κάθε πρόσφορο τρόπο από την πλευρά ενός ατόμου – που θα προβεί σε τέτοια κίνηση – μπορεί να λάβει πολλές & διάφορες εκφράσεις από αδιαφορία απέναντι στην ίδια του την ύπαρξη – την ίδια του τη σωματική ακεραιότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος στις διάφορες ζωτικές ανάγκες του ίδιου του εαυτού – (εσκεμμένη έκθεση σε κινδύνους, χρήση τοξικών ουσιών, διάφορες διατροφικές διαταραχές – αποστερήσεις, αυτομομφές – αυτοεξευτελισμός – κατηγορώ απέναντι στον εαυτό κ.ά.) έως & την αυτοχειρία(σε ακραίες περιπτώσεις ψυχοπαθολογίας).

Γενικά

Σαν πρώτη προσέγγιση θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Α.Σ (Αυτοτραυματική Συμπεριφορά) βρίσκεται κάπου μέσα σε αυτό το εύρος φάσμα αυτής τυπολογίας & φύσεως συμπεριφορών και αφορά κυρίως στην ηθελημένη & συνειδητή επιθυμία, ακατανίκητη ανάγκη & παρόρμηση του ατόμου να προκαλέσει στο σώμα του κάποιου είδους φυσικό τραυματισμό.

Πολλά νέα παιδιά εφηβικής ηλικίας χαράζονται, τρυπιούνται, κόβονται ή προξενούν τραυματισμούς και κακώσεις προξενώντας στο σώμα τους ανήκεστη – ανεπανόρθωτη & μη αναστρέψιμη βλάβη – ες . 

Παραδείγματα αυτοτραυματικών συμπεριφορών είναι:

– σκίσιμο δέρματος με ξυράφι ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο μέχρι να αιμορραγήσει

– κάψιμο του δέρματος

– χάραξη διαφόρων συμβόλων στο σώμα με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο

– τρύπημα του δέρματος με αιχμηρά αντικείμενα μέχρι να δημιουργηθεί πληγή ή και να αρχίσει να αιμορραγεί,

– χτύπημα του κεφαλιού στον τοίχο μέχρι να προκληθούν μελανιές

– παρεμπόδιση ίασης & επούλωσης των πληγών, τραυμάτων(εκδορές, αμυχές) να ιαθούν κ.τ.λ.

Τα μέχρι τώρα ερευνητικά ευρήματα δείχνουν με τρόπο πειστικό πως η Α.Σ. προσβλέπει & αποσκοπεί κυρίως στη διαχείριση επώδυνων, έντονων, δυσάρεστων και δύσκολα ελέγξιμων συναισθημάτων

Δεν πρόκειται, όμως, για απλά αισθήματα: λύπης, μελαγχολίας, θυμού – οξυθυμίας, νευρικότητας κ.τ.λ. Συνήθως, η Α.Σ. αποσκοπεί στον έλεγχο πιο πολύπλοκων αισθημάτων άγχους,  θλίψης, απελπισίας και αισθημάτων(που εμπεριέχουν έντονα αρνητικά χροιά) για τον ίδιο τον εαυτό, όπως: απαξίωση, άτονη & μειωμένη αυτοεκτίμηση, απέχθεια, μίσος & αποστροφή του εαυτού.

Η Α.Σ. φαίνεται πως αποτελεί πράξη οργής & ξέσπασμα μίσους – μέσω ακραιφνούς επιθετικότητας – απέναντι στο ίδιο το σώμα και όχι εκδήλωση φόβου ή λύπης.

Ο φυσικός τραυματισμός του σώματος λειτουργεί κατευναστικά (το άτομο εξευμενίζει την οργή του), αποτελεί ένα είδος εξιλέωσης & κάθαρσης  μέσω μια τιμωρητικής απόδοσης δικαίου για τυχόν παραλείψεις, σφάλματα, λάθη ή για την εξουδετέρωση κάποιου άλγους ψυχικού τραύματος που είναι ακόμα νωπό & αιμορραγεί (ζοφερές αναμνήσεις, επώδυνες μνήμες, ανεξέλεγκτη ανάκληση εφιαλτικών στιγμών) που φαίνεται πως η τακτική(εσφαλμένη & άκρως επικίνδυνη) μετριάζει (σύμφωνα με την αίσθηση του ατόμου) – τουλάχιστον πρόσκαιρα- τα επώδυνα αυτά αισθήματα.

Ως εκ τούτου, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως τα αισθήματα που ρυθμίζονται πρωτογενώς διαμέσου της –  Αυτοτραυματικής Συμπεριφοράς – είναι έντονα αρνητικά αισθήματα απέναντι στον ίδιο τον εαυτό.

Επομένως

Από τη στιγμή που η Α.Σ (Αυτοτραυματικής Συμπεριφοράς)  αρχίσει να χρησιμοποιείται ως μέσο διαχείρισης άγχους, μπορεί εύκολα να γίνει εθιστική και άκρως βλαβερή εξάρτηση, ακριβώς όπως: η χρήση ναρκωτικών ουσιών ή οινοπνεύματος. Δεν είναι καθόλου εύκολο να αντισταθεί κάποιος απέναντι σε μια γρήγορη ανακούφιση του ψυχικού πόνου.

Φαίνεται, επίσης…

πως οι προβληματικές σχέσεις με τους γονείς συμβάλουν πολύ περισσότερο στην εμφάνιση της Α.Σ. απ΄ό,τι οι κακές σχέσεις με συνομηλίκους. Όταν κάποιος γίνεται από πολύ νωρίς και για μεγάλο χρονικό διάστημα αποδέκτης φυσικής και συναισθηματικής κακοποίησης, μία πιθανή έκβαση είναι να αρχίσει και ο ίδιος κάποια στιγμή να εξωτερικεύει τα συσσωρευμένα αρνητικά του συναισθήματα μέσω ανηλεούς κακομεταχείρισης του εαυτού του 

Αντιμετώπιση

Από τη στιγμή που η Α.Σ. διαχωρίζεται από την αυτοχειρία, η αντιμετώπισή της όχι μόνο δεν είναι απαραίτητο να γίνει ενδονοσοκομειακά αλλά η επιλογή αυτή θα μπορούσε  να επιβαρύνει & να εκτραχύνει ακόμη περισσότερο την όλη κατάσταση και, ως εκ τούτου την ίδια την θετική εξέλιξη απεμπλοκής από αυτόν ον φαύλο κύκλο της αυτοκαταστροφής. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις: ψύχωσης,  βαριά κατάθλιψης (μανιοκατάθλιψης) ή άλλου είδους σοβαρή ψυχική διαταραχή που μπορεί να εμπεριέχουν τον κίνδυνο σοβαρού αυτοτραυματισμού.

Η όποια ψυχολογικού τύπου αντιμετώπιση της Α.Σ. μπορεί ακόμα και να βλάψει το άτομο, αν δεν γίνει από έμπειρο και με τη δέουσα εκπαίδευση θεραπευτή που θα τηρεί σταθερής στάση που να διαπνέεται από: ευσυναίσθηση, κατανόηση, σεβασμό, αποδοχή, σταθερότητα & συνέπεια. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να πεισθεί σταδιακά το άτομο πως μπορεί να βοηθηθεί διαμέσου της θεραπείας, αρκεί να συμμετάσχει ενεργά & εκούσια το ίδιο στην όλη προσπάθεια. Όσον αφορά την λήψη φαρμακευτική δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να διαβεβαιώνουν ότι η συχνότητα, η ένταση & η τάση αυτοτραυματισμών σε άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να αντιμετωπιστεί άπαξ δια παντός.

Ο ρόλος του άμεσου περιβάλλοντος…

Η οποιαδήποτε στάση που εμπεριέχει ακόμα και την παραμικρή μορφή: μομφής, αποδοκιμασίας, επίκρισης, κατάκρισης απογοήτευσης & ενοχοποίησης μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα της Αυτοτραυματικής Συμπεριφοράς, από τη στιγμή που αναζωπυρώνουν και διεγείρουν το άγχος και το μίσος του ατόμου για τον εαυτό του. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως τα άτομα του άμεσου περίγυρου θα πρέπει να περάσουν στο άλλο άκρο και να γίνουν περισσότερο από όσο πρέπει προστατευτικά, επιεική σε απαγορευτικό βαθμό & υποχωρητικά μένοντας άβουλοι, διστακτικοί, αμέτοχοι & αδρανείς θεατές του δράματος τηρώντας παθητική & μοιρολατρική στάση.

Το άτομο δεν θα πρέπει να εισπράττει υπέρμετρη & υπέρ το δέον θετική προσοχή εξαιτίας του ότι η υπερβολική προσοχή & φροντίδα είναι επίφοβη για επιδείνωση & υποτροπής των συμπτωμάτων των αυτοτραυματισμών του (το άτομο γίνεται ευάλωτο, συνηθίζει στην προνομιακή & ειδική μεταχείριση & παραιτείται από την προσπάθεια να απεμπολήσει την τάση του αυτή μιας και η προσοχή όλων είναι στραμμένη επάνω του), για παράδειγμα φράσεις όπως: «Μπορώ να δω την πληγή σου; Είναι σε κακή κατάσταση το χέρι σου. Έλα, να σε βοηθήσω να το δέσουμε μαζί». Ούτε βέβαια και ιδιαίτερα αρνητική προσοχή, π.χ. «Είνα απαράδεκτο αυτό που έκανες… ντροπή σου… δες πόσο μας αναστατώνεις όλους με αυτή σου τη συμπεριφορά; τι χάλια είναι αυτά μας απογοητεύεις, μας ντροπιάζεις κλπ».

Αντίθετα, θα πρέπει να υπάρχει: ευαισθησία, υποστήριξη, καθοδήγηση, στήριξη σε επίπεδο συμβουλών & επωφελών – εποικοδομητικών παραινέσεων, αποφασιστικότητα για αντιμετώπιση του προβλήματος και διάθεση εξεύρεσης εναλλακτικών προτάσεων χειρισμού της κατάστασης. Όλα αυτά είναι πολύ εύκολο να τα λέει  κανείς αλλά πολύ δύσκολο να τα εφαρμόζεις στην πράξη ως γονιός, αδελφός ή στενός φίλος.

Σε περίπτωση που αμφιταλαντευόμαστε ή έχουμε αμφιβολίες για το τι πρέπει να κάνουμε ή όταν δεν αντέχουμε το συναισθηματικό βάρος, ένταση & πίεση να το μοιραστούμε  με κάποιο άτομο της εμπιστοσύνης μας ή να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό.

του Λάσκαρη Κωνσταντίνου