H νόσος Alzheimer είναι ένα είδος άνοιας που προκαλεί – βαθμιαία εκφύλιση του εγκεφάλου – και έχει ως αποτέλεσμα την προϊούσα έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και στα προχωρημένα στάδια και της κινητικότητας.
Άνοια επίσης, μπορούν να προκαλέσουν – τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (μεγάλα και μικρά) – οι όγκοι του εγκεφάλου, το AIDS, διάφορες εγκεφαλίτιδες, μεταβολικά νοσήματα, νοσήματα του θυρεοειδούς, διάφορα φάρμακα κ.ά.
Το Alzheimer είναι νόσος άγνωστης μέχρι σήμερα αιτιολογίας. Ωστόσο σε ορισμένες έρευνες διαπιστώθηκε ότι μέχρι και το 40% των πασχόντων έχει οικογενειακό ιστορικό με νόσο Alzheimer, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι εμπλέκονται γενετικοί παράγοντες. Η γενετική υπόθεση ενισχύεται επίσης από μελέτες διδύμων που δείχνουν ότι στους μονοζυγώτες διδύμους εμφανίζεται σε υψηλότερο ποσοστό η νόσος συγκριτικά με τους διζυγώτες.
Στα αρχικά στάδια της νόσου, τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα ελαφρά (διαταραχές της μνήμης: ο ασθενής ξεχνά τα πρόσφατα γεγονότα, ενώ συνήθως θυμάται με λεπτομέρειες τα παλιά). Πολλές φορές η κατάσταση θεωρείται φυσιολογική γήρανση και αυτό κάνει δύσκολη την πρώιμη διάγνωση. Καθώς η νόσος Alzheimer εξελίσσεται και οι νοητικές λειτουργίες εκπίπτουν σταδιακά, ο ανοϊκός άρρωστος οδηγείται σε πλήρη αποδιοργάνωση της ζωής και της προσωπικότητάς του. Στο τέλος, γίνεται ανίκανος να φροντίσει τον εαυτό του και έτσι εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους συγγενείς του.
Όχι σπάνια, συμπτώματα όπως αυτά της νόσου Alzheimer προκαλούνται και από άλλες σωματικές ή ψυχικές παθήσεις (κατάθλιψη, νόσοι του θυρεοειδούς, επίδραση φαρμάκων στον εγκέφαλο) που μπορούν να αντιμετωπιστούν μερικά ή ολικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ακριβής και έγκαιρη διάγνωση έχει σημασία, καθώς η κατάσταση είναι συχνά αναστρέψιμη.
Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην άνοια σε αρχικό στάδιο. Πιο συγκεκριμένα τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή φαίνεται ότι έχουν καλύτερη αποτελεσματικότητα απ’ότι μόνη της η φαρμακευτική αγωγή.
Τα εν λόγω προγράμματα αφορούν ειδικά διαμορφωμένες ασκήσεις με προοδευτικό βαθμό δυσκολίας που βοηθούν στην πνευματική εγρήγορση του ασθενή. Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να χορηγηθούν είτε ιδιωτικά από ειδικό ψυχολόγο είτε σε ιατρεία μνήμης και κέντρα ημέρας ανοϊκών ασθενών…
Αν θεωρήσουμε ότι η μνήμη είναι ένας μυς είναι πολύ σημαντικό να την γυμνάσουμε ακόμη και προληπτικά πριν νοσήσουμε από άνοια. Πολύ συχνά άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό άνοιας απευθύνονται στο γραφείο προκειμένου να διατηρήσουν μια καλή νοητική κατάσταση από την ηλικία των 55 ετών και ύστερα.
Ενίοτε μετά την συνταξιοδότηση τείνουν να παραμελούν την πνευματική τους κατάσταση, γεγονός που διευκολύνει την εμφάνιση Alzheimer (εφόσον κάποιος έχει την προδιάθεση να το εμφανίσει). Οι ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης λοιπόν βοηθούν τα άτομα να παραμείνουν πνευματικά ενεργά ενώ όταν πραγματοποιούνται σε ομαδικό πλαίσιο διατηρούν την κοινωνικότητα τους.
Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει μεγάλη σημασία για τον ασθενή αλλά και την οικογένειά του, γιατί δίνει τα χρονικά περιθώρια αποδοχής της κατάστασης, προγραμματισμού για το μέλλον και διατήρησης της ποιότητας ζωής.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για τη νόσο Alzheimer και τις άλλες μορφές άνοιας, έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας μέσα που ανακόπτουν την εξέλιξή της και αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα. Όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση και ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, τόσο ουσιαστικότερα είναι τα αποτελέσματά τους.
Το άρθρο υπογράφει η Πουλημενέα Γεωργία – Κλινική Ψυχολόγος/Ψυχολόγος Υγείας. Επιστημονική Συνεργάτης Νευρολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά
(1028)