Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του τύπου ψυχοπαθολογίας είναι ή ψυχικής διαταραχής είναι η έκφραση παραληρητικών ιδεών διαφόρων τύπων κατα – δίωξης, ζηλοτυπίας, ερωτομανίας, μεγαλείου κτλ., γι’ αυτό προτιμήθηκε ο όρος παραληρητική διαταραχή (κι όχι παρανοειδή, όπως ονομαζόταν παλιότερα και που υπονοούσε την ύπαρξη μόνο παρανοϊκών ιδεών κυρίως δίωξης ή ζηλοτυπίας).
Χαρακτηριστικά των παραληρητικών αυτών ιδεών είναι ότι δεν μπορούμε να τις θεωρήσουμε αλλόκοτες ούτε αφύσικες (contra naturam) αλλά μάλλον πρόκειται για καταστάσεις που απαντώνται στην πραγματική ζωή, όπως το να νιώθει το άτομο ότι το παρακολουθούν, ότι προσπαθούν να το δηλητηριάσου ή ότι εξυφαίνονται σενάρια εξόντωσης του, ότι κάποιος ή κάποια είναι παράφορα ερωτευμένος μαζί του/της ή ότι τον/την απατούν, ότι αναδίδει άσχημη μυρωδιά κλπ.
Ακουστικές ή οπτικές ψευδαισθήσεις, αν υπάρχουν, δεν διαδραματίζουν & δεν κατέχουν κυρίαρχο ρόλο στην όλη κλινική εικόνα και η γενικότερη συμπεριφορά του ατόμου δεν είναι παράξενη ή αλλοπρόσαλλη. Μπορεί βέβαια να υπάρξουν οπτικές και οσφρητικές ψευδαισθήσεις (ακόμη και να προεξάρχουν).
Αν υπάρχουν επεισόδια διαταραχής της διάθεσης, αυτά είναι βραχυχρόνιας διάρκειας σε σχέση με τη διάρκεια των παραληρητικών ιδεών, η οποία πρέπει να είναι τουλάχιστον ενός μηνός για να υπάρξει εκκίνηση διαδικασίας διάγνωσης.
Επίσης, για να διαγνωστούν παραληρητικές ιδέες δεν θα να πρέπει να οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας νευροτοξικής/ψυχότροπης/ψυχοδραστικής ουσίας (π.χ. κοκαΐνη, LSD, αμφεταμίνες) ή φαρμακευτικής ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης (π.χ. νόσος του Alzheimer , συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, επιλήψία, καρκινικός όγκος ή οιαδήποτε νεοπλασία στον εγκέφαλο κλπ).
Οι τύποι παραληρητικών ιδεών που ανακύπτουν σύμφωνα με τη βιβλιογραφία είναι:
– Ερωτομανής Τύπος…
παραληρητικές ιδέες ότι κάποιο άλλο άτομο, συνήθως ανώτερης (κοινωνικοοικονομικής) τάξης, είναι ερωτευμένο μαζί του.
– Τύπος Μεγαλείου…
παραληρητικές ιδέες υπερτροφικής ή υπερβάλλουσας αδικαιολόγητης προσωπικής αξίας, ισχύος, γνώσης, ταυτότητας ή ειδικής σχέσης με μια θεότητα ή διασημότητα.
– Τύπος Ζηλοτυπίας…
παραληρητικές ιδέες ότι ο σεξουαλικός σύντροφος του ατόμου τον (την) απατά.
– Διωκτικός Τύπος…
παραληρητικές ιδέες ότι το ίδιο το άτομο (ή κάποιο οικείο & προσφιλές του πρόσωπο) αντιμετωπίζεται κακόβουλα κατά κάποιο τρόπο το υπονομεύουν, το επιβουλεύονται ή το εποφθαλμιούν.
– Σωματικός Τύπος…
παραληρητικές ιδέες ότι το άτομο έχει κάποιο σωματικό ελάττωμα ή κάποια γενική ιατρική κατάσταση που απάδει του φυσιολογικού…
– Μεικτός Τύπος…
παραληρητικές ιδέες χαρακτηριστικές περισσότερων του ενός από τους παραπάνω τύπους, αλλά όπου δεν προτάσσεται κάποιο θέμα (Απροσδιόριστος Τύπος)
Συνοδά χαρακτηριστικά ιδιαίτερα στον Διωκτικό Τύπο και στον Τύπο Ζηλοτυπίας μπορεί να είναι καχυποψία, εριστικότητα, εχθρόπαθεια, εχθρικότητα, αποστροφή, κοινωνική απομόνωση, θυμός μέχρι και βίαιη συμπεριφορά, ακόμα και δικομανία κ.ά.
Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια πιθανώς συμβαίνουν πιο συχνά σε άτομα με Παραληρητική Διαταραχή και επίσης αυτή μπορεί να συνυπάρχει με Ψυχαναγκαστική – Καταναγκαστική Διαταραχή, με Παρανοειδή, Σχιζοειδή ή Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας.
Θεραπευτικά, συνήθως, εκτός αν το άτομο γίνει ή κινδυνεύει να γίνει βίαιο, αποφεύγουμε τη νοσηλεία και προσεγγίζουμε την όλη αυτή κλινική κατάσταση του πάσχοντος/-ουσας με συνδυασμό ψυχοθεραπείας και αντιψυχωτικών φαρμάκων.
Η ψυχοθεραπεία για να στεφθεί με επιτυχία αλλά και να επιφέρει θετικά αποτελέσματα θα πρέπει να βασίζεται κατ’ αρχήν στη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τον ασθενή και στην αποφυγή κάθε κίνησης που να τροφοδοτεί & να καλλιεργεί αίσθημα καχυποψία, π.χ. κρυφές σημειώσεις, ασυνέπεια στην ώρα των συναντήσεων, κριτική ή ψόγος ή αντίθετα υπερβολική καλοσύνη και ευγένεια κτλ.
Στη συνέχεια, ο θεραπευτής αποφεύγει να αντιπαρατίθεται λεκτικά με τον ασθενή σε σχέση με το διαφαινόμενο εξωπραγματικό στοιχείο των παραληρητικών ιδεών του αλλά προσπαθεί, όμως σταδιακά να του δείξει πώς οι παραληρητικές ιδέες τον εμποδίζουν να ζήσει παραγωγικά, και γενικά στόχος είναι να βοηθηθεί στην κατεύθυνση της ελάττωσης της τάσης του για απομόνωση ή καχυποψία προς τους άλλους ανθρώπους.
Τα αντιψυχωτικά είναι αμφίβολο αν μπορούν να εξαλείψουν τις παραληρητικές ιδέες, μπορεί όμως ενδεχομένως να τις ελαττώσουν και να ελαττώσουν και το άγχος το συνδεδεμένο μ’ αυτές. Συνδυασμός ήπιου αντιψυχωτικού-αντικαταθλιπτικού μπορεί να βελτιώσει το άγχος, τη δυσφορία και την κατάθλιψη και να ελαττώσει την ένταση και την διάρκεια των παραληρητικών ιδεών.
του Λάσκαρη Κωνσταντίνου
(16044)